Kabinet waarschuwt: pas op met extreem taalgebruik

In de week dat Duitsland rouwt om de tien slachtoffers van extreem-rechts geweld, vlamt ook in de Nederlandse politiek de vraag weer op: hoe om te gaan met extreem-rechts of radicaal-rechts taalgebruik in het politieke debat. Twee vicepremiers doen een opmerkelijke waarschuwing: pas op met polariserende taal. Vooral in het parlement.

Vicepremier Wouter Koolmees (D66) bijt in de ochtend het spits af. Hij reageert instemmend op de uitspraken van de Duitse bondspresident Frank-Walter Steinmeier. Die troostte donderdag zijn rouwende natie na de aanslag in Hanau met de volgende woorden: “We staan zij aan zij tegen geweld. En tegen de taal die mensen uitsluit en kleineert en die maar al te vaak voorafgaat aan het geweld.”

Problemen benoemen is goed, voegt Koolmees toe, maar het kan ook “doorschieten en leiden tot polariseren en groepen tegen elkaar opzetten. Dat moeten we niet willen met elkaar.” Vicepremier Hugo de Jonge (CDA) valt hem in de middag bij: “Taal doet ertoe. Ze kan verschillen uitvergroten óf overbruggen, samenwerking verhinderen óf mogelijk maken. Het is ieders verantwoordelijkheid te weten wat de gevolgen kunnen zijn.”

De Jonge brengt daarbij wel een belangrijke nuance aan. “We moeten oppassen met een causale relatie leggen tussen taal en deze aanslag.”

De vicepremiers begeven zich hiermee in een gevoelig debat. Dit is ook de week dat Thierry Baudet in het Nederlandse parlement openlijk een ‘omvolkingstheorie’ aanhaalt, een in extreem-rechtse kringen populaire gedachte dat er een vooropgezet plan is om het Europese ras te vervangen door migranten.

Tegengas

De FvD-leider zegt op de late dinsdagavond tijdens het Eurotop-debat dat de EU openlijk streeft “naar het opzetten van veerdiensten om immigranten vanuit Afrika over te zetten naar Europa om zo de nationale identiteit te verzwakken, zodat er geen nationale staten meer zullen zijn.” Vooral PvdA-leider Lodewijk Asscher geeft vervolgens scherp tegengas: “Geef toe dat u hier een extreem-rechtse of radicaal-rechtse theorie aan het witwassen bent in deze vergaderzaal”. Ook CDA en D66 komen ertegen in het geweer.

Gematigde politici worstelen al langer met het dilemma: tegengas geven of choquerende uitspraken van populistische politici negeren? Veel aandacht kan immers de populariteit van radicale ideeën vergroten, is het idee. Ook zou het beter zijn de onderliggende zorgen van de bevolking bespreekbaar te maken. Die gedachte zorgde de afgelopen decennia al voor ‘verrechtsing’ van het migratiedebat.

Maar waar premier Rutte in de bloeiperiode van de PVV niet wilde reageren op ieder stuk ‘rood vlees’ dat Geert Wilders in de arena gooide, lijkt het kabinet nu een andere koers te varen.

Gevraagd naar het debat met Baudet noemt vicepremier De Jonge het goed dat deze ‘idiote theorie’ niet schouderophalend passeert in het parlement. “Al moeten we natuurlijk niet alle uitspraken van Kamerleden recenseren.”

Waarmee meteen een andere gevoeligheid opdoemt: parlementariërs moeten kunnen zeggen wat ze willen, binnen de grenzen van de Grondwet. Ook Asscher was zich daar dinsdag tegenover Baudet zeer van bewust (‘Ik zal zijn recht verdedigen om dat soort standpunten hier, in een democratie, te huldigen’).

Tot slot raakt de waarschuwing over taalgebruik ook de parlementaire democratie, die steunt op compromissen en coalities. Waar de Duitse politiek zijn eigen worsteling kent met de anti-immigratiepartij AfD, kan de oproep van vooral CDA-kroonprins De Jonge ook gezien worden als een kleurbekentenis. Een deel van het CDA is fel tegen een Brabantse samenwerking met Forum. De partijtop is er niet tegen. De Jonge lijkt nu toch een waarschuwing te geven aan Forum: willen jullie meebesturen, let op je taalgebruik .

Lees ook:

Duitse politiek eist paal en perk aan rechtse taal

Ook al was de schutter in Hanau geestelijk in de war, zijn daden zijn overduidelijk racistisch gemotiveerd. Daar is de Duitse politiek - op de AfD na - het over eens.

Samenwerken met Forum voor Democratie? Dit zijn de harde lessen van 2002 (LPF) en 2010 (PVV)

Middenpartijen VVD en CDA staan in Noord-Brabant voor de keuze: moeten ze opnieuw een avontuur met een populistische partij aangaan? Voor het antwoord kijken de partijen vooral naar het verleden.