AdviesrapportOngelijkheid in gezondheid
Jet Bussemaker: ‘Er moet een wettelijke plicht op gezond leven komen’
De bestrijding van gezondheidsongelijkheid schiet tekort, volgens een adviesrapport. Een lokale aanpak voor groepen die kampen met schulden en stress moet de kloof dichten. Ook moet er meer aandacht komen voor preventie, bijvoorbeeld met een suikertaks.
Er moet veel meer gebeuren om iedereen een eerlijke kans te geven op een gezond leven. Het lokaal en regionaal inzetten op bijvoorbeeld schuldenverlichting en stoppen met roken verkleint de gezondheidsachterstand. Daarnaast zijn een suikertaks en een btw-verlaging op groente en fruit nodig om de markt voor ongezond eten te doorbreken.
Dat stelt de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) in een nieuw rapport. Om de achterstanden aan te pakken zou om te beginnen een investering van 2 procent van het budget van het ministerie van volksgezondheid een goede start zijn. Dat komt neer op 1,7 miljard euro.
Gezondheidskansen ongelijk verdeeld
Uit het RVS-rapport blijkt dat de gezondheidskansen ongelijk zijn verdeeld. Dat hangt vaak samen met maatschappelijke problemen die langere tijd duren, zoals werkloosheid, een laag inkomen, schulden en een gebrek aan sociale contacten. Wat opvalt, is dat bepaalde kwetsbare groepen zeven jaar korter leven en tot hun dood ook een langere periode in minder goede gezondheid; het verschil is daar zo’n vijftien jaar. De coronacrisis heeft de problemen verder vergroot.
De bevindingen baren Jet Bussemaker, voorzitter van de RVS, zorgen. Zij ziet dat het huidige beleid te veel is gericht op de zorg en de aanpak van individuele ziektes. “Het stimuleren van de volksgezondheid zou veel belangrijker moeten worden.”
Niemand verantwoordelijk
De RVS nam op regionaal niveau de aanpak van gezondheidsachterstanden in Zuid-Limburg, Rotterdam en de Drentse Veenkoloniën onder de loep. Daaruit blijkt dat het niet goed lukt om de ongelijkheid tegen te gaan. Bussemaker: “Dat komt doordat niemand verantwoordelijk is voor het bevorderen van de gezondheid. Er moet een soort wettelijke plicht komen op gezond leven, zoals die er ook is voor een bestaansminimum.”
Wijzen naar de eigen verantwoordelijkheid om gezond te leven, vindt Bussemaker te makkelijk. Ze legt uit dat mensen die kampen met bijvoorbeeld chronische stress, schulden en armoede nou eenmaal minder goed in staat zijn om gezonde keuzes te maken. “Die gelijkheid om gezonder te kunnen leven is er niet. Met geld kun je makkelijker gezond eten kopen. Ziekte van stress moet je aanpakken door iets te doen aan schulden en niet door iemand met pillen naar huis te sturen.”
Inzetten op suikertaks en btw-verlaging groente en fruit
De raad adviseert daarnaast om in te zetten op preventie. Naast een suikertaks en een verlaging van de btw op groente en fruit zouden gemeenten ook de bevoegdheid moeten krijgen om fastfoodrestaurants en snackbars te weren.
Kortom, maatregelen die niet nieuw zijn, maar in de praktijk vaak op kritiek stuiten, omdat de overheid zich op dat vlak te veel zou bemoeien met andermans leven. Meer draagvlak in de samenleving is daarom essentieel, ziet Liesbeth van Rossum, internist en hoogleraar obesitas aan het Erasmus MC. “Mensen voelen zich snel betutteld. Maar de grap is dat mensen juist nu al worden betutteld: de omgeving stimuleert om onbewust ongezond te eten. Het blijkt heel lastig om gezonde keuzes te maken.”
De coronatijd laat volgens Van Rossum de tweespalt opnieuw zien. “Een deel van de mensen gaat gezonder leven, maar de groep die al problemen heeft en al kampt met overgewicht laat juist meer snackgedrag en gewichtstoename zien.”
Van Rossum pleit voor interventies die beter aansluiten bij verschillende doelgroepen, zoals mensen in armoede of in een ongezondere omgeving. “Voor hen is sociaal-economische basisstabiliteit heel belangrijk, voordat je aandacht kunt hebben voor gezonde leefstijl. Ook moet er meer maatwerk komen om mensen van verschillende achtergronden erbij te betrekken.”
Lees ook:
Hoe verklein je de gezondheidskloof tussen arm en rijk? ‘Wees niet bang voor ongelijke behandeling’
De coronacrisis vergroot de gezondheidskloof tussen arm en rijk, bleek afgelopen week. Hoe verklein je die kloof? Volgens Patricia Heijdenrijk, directeur van expertisecentrum Pharos, zien we gezondheid te vaak los van schulden of stress. ‘Het heeft allemaal met elkaar te maken.’
