Is de hoogste verkiezingsopkomst in ruim dertig jaar (mede) te danken aan de BBB?

BBB-partijleider Caroline van der Plas was er in haar overwinningsspeech duidelijk over: haar partij had niet-stemmers naar de stembus getrokken. “Normaal gesproken blijven mensen die geen vertrouwen in de politiek hebben thuis, maar nu hebben die mensen hun stem laten horen.”

Ze zou best eens gelijk kunnen hebben. Van de ruim 13 miljoen kiesgerechtigden bracht gisteren ruim 57 procent een stem uit voor de Provinciale Staten. Het is de hoogste opkomst voor Provinciale Statenverkiezingen in ruim dertig jaar. Vier jaar geleden kwamen 56,16 procent van de kiezers opdagen, de jaren daarvoor lag de opkomst rond de 50 procent.

Is de hoge opkomst inderdaad te danken aan de wantrouwige kiezer die de hoop vestigt op de BBB? Waarschijnlijk in elk geval ten dele. Hoewel een gebrek aan vertrouwen soms een reden is voor stemmers om thuis te blijven, kan het ook juist een mobiliserende werking hebben, zegt politicoloog Josje den Ridder van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). “Als er een partij is die uiting geeft aan de onvrede van die kiezers.”

BBB trekt ongeveer 7 procent niet-stemmers

“Bij de Tweede Kamerverkiezingen zagen we ook dat de PVV en Forum voor Democratie in iets mindere mate de SP mensen met weinig politiek vertrouwen een stem gaven”, zegt Den Ridder. Eerder deed ook Pim Fortuyn dat. Hij trok in 2002 veel nieuwe kiezers. “Mensen die daarvoor dachten: het heeft allemaal toch geen zin herkenden zich nu ineens wel in een politieke partij.”

Of met de BBB iets vergelijkbaars is gebeurd zal kiezersonderzoek moeten uitwijzen. Uit eerste prognoses van peilingbureau Ipsos blijkt in elk geval dat het electoraat van BBB voor ongeveer 7 procent bestaat uit mensen die bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen niet stemden. Toch trekt GroenLinks een even grote groep niet stemmers.

Duidelijk is dus dat veel kiezers het belang van deze verkiezingen voelden. Uiteindelijk is dat wat de opkomst bepaalt, zegt Den Ridder. Kiezers moeten het idee hebben dat er iets op het spel staat. De strijd om de Eerste Kamer en de stikstofcrisis, waarvoor veel aandacht was in de campagne, kan het gevoel van urgentie hebben verhoogd, denkt Den Ridder. Mogelijk hebben die onderwerpen stemmers aan verschillende kanten van het politieke spectrum gemobiliseerd.

“Het is interessant om te zien of die landelijke dynamiek van de Eerste Kamer en de stikstofproblematiek ervoor heeft gezorgd dat mensen denken: oké, die provincies doen er wél toe, want die kunnen blijkbaar dwars gaan liggen. Dan heeft het zin om te stemmen.”

Lees ook:

De macht wisselt in de provinciehuizen, het stikstofbeleid dreigt te sneuvelen

Het kabinet wordt nerveus nu BBB aanschuift bij de onderhandelingen in de provinciehuizen. Het stikstofbeleid dreigt voortijdig te sneuvelen.