Is de botsing tussen het OM en de advocatuur echt zo hard? ‘Al het geweld rond Marengo zet hun relatie waanzinnig onder druk’

De arrestatie van Inez Weski trof de advocatuur als een mokerslag. Het Openbaar Ministerie heeft advocaten wel vaker beschuldigd van het doorsluizen van informatie van hun cliënten, maar met deze aanhouding heeft het OM de bakens verzet. Niet eerder is een advocaat van deze statuur in een zo’n belangrijke zaak opgepakt.

De verdediging zette deze week de boel op scherp: advocatenkantoor Ficq treedt niet langer op in zaken waarin het OM met kroongetuigen op de proppen komt. “Daarmee haal je het geweld de rechtszaal in”, meende Christian Flokstra, raadsman bij Ficq. Hij verwees naar de moord op de advocaat (Derk Wiersum), broer en de vertrouwenspersoon (Peter R. de Vries) van de kroongetuige in het Marengo-proces.

Het ministerie van justitie wil de kroongetuigenregeling juist verder uitbreiden. “Stoïcijns doorgaan met het bestrijden van geweld”, zo formuleerde Gerrit van der Burg, voorzitter van het College van Procureurs-Generaal, het begin maart bij Nieuwsuur. Dit verklaarde hij nadat de Onderzoeksraad voor Veiligheid felle kritiek had geuit op de beveiliging van onder anderen Wiersum en De Vries.

Deze botsingen zijn zo oud als de wereld

De verhoudingen tussen de advocatuur en het OM lijken steeds verder verstoord te raken. Belemmert dat de rechtsgang? Sterker, staat de rechtsstaat daardoor op losse schroeven? Of zijn de wederzijdse verwijten en maatregelen deels voor de bühne? Maken ze deel uit van een strategisch spel?

Harde botsingen tussen OM en advocaten zijn niet nieuw, zegt Gerard Spong, al meer dan vijftig jaar strafrechtadvocaat. “In de Hakkelaarzaak, eind jaren negentig, vloog men elkaar evengoed in de haren. Dat gebeurt altijd als de belangen groot zijn, het is zo oud als de wereld. Ik vind dat niet per se onwenselijk, want ‘uit de botsing der meningen ontspruit de waarheid’. Bovendien is het de rechter die uiteindelijk de rechtsstaat bewaakt. Dus ik ben ook niet bang voor de ondergang daarvan.”

Dat Ficq & partners onder deze omstandigheden niet langer in strafzaken met kroongetuigen optreedt, verbaast Spong niets. “Ik ben 25 jaar geleden al gestopt met het verdedigen van kroongetuigen vanwege de intrinsieke onbetrouwbaarheid van deze getuigen. Als meer advocaten het voorbeeld van Ficq volgen, ontstaat er natuurlijk wel een probleem. Dan komt onder meer het recht van verdachten om een advocaat te kiezen in het gedrang.”

Misschien zijn we te hard van stapel gelopen

Strafrechtadvocaat Peter Plasman ziet de beslissing van Ficq niet als een manier om de druk op het OM op te voeren, maar eerder als een noodkreet. “Als een uiting van frustratie, omdat ze geen vat krijgen op die kroongetuige. Veel informatie blijft verborgen, zoals de gemaakte afspraken over de bescherming van de kroongetuige. Toch heb je met kroongetuigen te dealen, vind ik. Het is nu eenmaal toegestaan in Nederland. Dus ik zal dat soort zaken niet aan de kant schuiven.”

In rechtszaken stippelen de partijen altijd een strategie uit, zegt Hans Nelen, hoogleraar criminologie aan de Universiteit Maastricht. “Maar in dit geval is het stoppen met kroongetuigenzaken een strategie die duidelijk voortvloeit uit de realiteit, en vooral uit alle geweld rond de Marengo-zaak. Dat zet de verhoudingen tussen het OM en de advocatuur waanzinnig onder druk.”

Deze ontspoorde relatie is wat Plasman betreft niet symptomatisch voor alle contacten tussen OM en advocatuur. “In veel andere strafzaken zijn de verhoudingen prima.” Ook het OM laat weten dat er “de verstandhouding met de advocatuur over het algemeen goed is. Maar dat in een beperkt aantal beeldbepalende zaken sprake is van verscherpte verhoudingen.”

De liquidaties, de arrestatie van Weski, het rolmodel dat Taghi is geworden voor andere criminelen. “We zijn erdoor overvallen”, zegt Plasman. “Misschien zijn we in Nederland te hard van stapel gelopen met de inzet van kroongetuigen.”

Terughoudend met kroongetuigen

Het lijkt Nelen verstandig om de kroongetuigenregeling opnieuw tegen het licht te houden. “Wat waren de uitgangspunten toen we ermee begonnen? En welke schadelijke consequenties hebben we destijds niet voorzien?”

Opnieuw tegen het licht houden betekent voor Nelen niet per se afschaffen. “De deals blijken hoe dan ook meer licht te werpen op criminele netwerken, maar misschien is iets meer terughoudendheid wenselijk. Ook omdat de politie tegenwoordig veel informatie haalt uit telefoonhacks, en die getuigenverklaringen dus minder belangrijk worden.”

Lees ook:

Zonder Weski strompelt Marengo richting de eindstreep

Platgeslagen draait Marengo misschien om een serie moordpogingen en liquidaties in de onderwereld, maar inmiddels staat er meer op het spel. Woensdag wordt duidelijk of de eindstreep in zicht is.