Instanties slaan alarm over opvang van vluchtelingenkinderen zonder papieren

Kinderen van afgewezen asielzoekers zijn soms zo wanhopig dat ze overwegen een eind aan hun leven te maken, om te kunnen ontsnappen aan de uitzichtloze situatie waarin zij zitten. Jeugdartsen, leerkrachten, psychologen, kinderrechtendeskundigen en de vijf gemeenten waar een gezinslocatie is gevestigd, slaan alarm. Zij zijn bezorgd over de veiligheid, gezondheid en ontwikkeling van de kinderen op de gezinslocaties.

Uit hun verhalen blijkt dat de langdurige slechte woonsituatie op gezinslocaties leidt tot stress en versterking van trauma’s. Kinderen zijn angstig, plassen in bed of hebben gedragsproblemen. Daarnaast zien hulpverleners kinderen die worstelen met depressieve klachten en motivatieproblemen. “De opvang voor uitgeprocedeerde kinderen is onhoudbaar”, zegt Sander Schuitemaker van Defence for Children.

Soberder en strenger regime

Het grote probleem is dat kinderen niet maanden, maar jaren in de opvanglocatie verblijven. In Nederland behouden gezinnen die geen kans maken op een verblijfsvergunning recht op onderdak, totdat het jongste kind 18 jaar is. Zij moeten eigenlijk het land verlaten, maar kunnen om diverse redenen niet worden uitgezet.

Om terugkeer van de afgewezen gezinnen naar het land van herkomst te bevorderen, heerst op gezinslocaties een soberder en strenger regime dan op reguliere azc’s. De kamers zijn klein en gehorig, waardoor weinig sprake is van privacy. Volwassenen moeten zich vijf dagen per week melden, mogen niet werken en geen opleiding volgen, waardoor ze zichzelf nauwelijks ontwikkelen. In de praktijk blijken de maatregelen nauwelijks effect te hebben, waardoor gezinnen soms jarenlang in een uitzichtloze situatie zitten.

Alarmerend rapport

Vorige week bracht de Onderwijsinspectie een alarmerend rapport naar buiten over de leefomstandigheden op de gezinslocaties. Daarin staat dat de Nederlandse overheid faalt in haar verplichting om deze kinderen veilig en kansrijk te laten opgroeien. Volgens de inspectie is de situatie ‘uitermate ernstig’ en is ‘aandacht is nu nodig’.

De asielcrisis heeft de bestaande problemen op de opvanglocaties verergerd. Vanwege het nijpende tekort aan opvangplekken voor asielzoekers, wordt op de gezinslocaties een gemengde groep asielzoekers gehuisvest, die allemaal in een andere fase van hun asielprocedure zitten. Kansrijke en kansarme asielzoekers wonen hierdoor plotseling dicht op elkaar. Dit zorgt voor extra spanningen op de locaties, waardoor kinderen getuige worden van ‘(soms zeer ernstige) conflicten’, schrijft de Onderwijsinspectie.

Op zoek naar evenwicht

De vijf gemeenten waar een gezinslocatie is gevestigd, signaleren al langer dat de manier van opvang onverantwoord is. Vorig jaar schreven de gemeenten Katwijk, Amersfoort, Emmen, Gilze-Rijen en Tytsjerksteradiel een brandbrief, waarin zij het kabinet vragen welk belang dient te prevaleren. ‘Is dat het belang van het kind, of kaders die terugkeer moeten bevorderen?’

In reactie op het rapport van de Onderwijsinspectie, schrijven minister Wiersma (onderwijs) en staatssecretaris Van den Burg (asiel) dat zij geen aanleiding zien om de gezinslocaties anders in te richten. De sobere opvang is ‘niet per definitie onveilig’, zo staat in de brief.

De bewindslieden schrijven rekening te moeten houden met de juridische en maatschappelijke context waarin kinderen in de gezinslocaties zich bevinden, en te zoeken naar een evenwicht. ‘Tussen het belang van kinderen en dat van een democratisch vastgesteld asielbeleid.’

Staatssecretarissen op bezoek

Deze reactie vindt Schuitemaker onbegrijpelijk. Hij deed het afgelopen jaar onderzoek naar de jeugdhulp op gezinslocaties en stelt dat “de sobere opvang wel degelijk ten grondslag ligt aan de problemen van kinderen”.

Op uitnodiging van de gemeenten brengen staatssecretaris Van der Burg en zijn collega Maarten van Ooijen (volksgezondheid) donderdag een werkbezoek aan de gezinslocatie in Katwijk. De gemeenten hopen dat de politiek erkent dat kinderen in de asielopvang niet dezelfde behandeling krijgen als andere in Nederland woonachtige kinderen. Daarnaast willen ze antwoord krijgen op de vraag of dat een wenselijke, of juridisch acceptabele situatie is.

Schuitemaker hoopt dat de bewindslieden donderdag met eigen ogen de ernst van de situatie inzien en “tot zich door laten dringen dat de situatie niet zo verder kan”.

Lees ook:
Inspectie, hulpverleners en gemeenten slaan alarm: kinderrechten in geding op gezinslocaties

De leefsituatie voor kinderen van uitgeprocedeerde gezinnen is onhoudbaar, zeggen de Onderwijsinspectie, gemeenten, hulpverleners en andere betrokken instanties. Door de asielcrisis verslechtert de situatie.

Lees ook:
Inspectie: kind afgewezen asielzoeker onveilig op gezinslocaties

De Nederlandse overheid geeft kinderen van uitgeprocedeerde asielzoekers onvoldoende veiligheid én te weinig mogelijkheden om zich te ontwikkelen.