Van een dutje bovenop de illegale Trouw tot zwaaien met de eerste bovengrondse kranten: deze ingekleurde foto’s vertellen de ontstaansgeschiedenis van de krant die maandag 80 jaar bestaat. Twee verhalen achter de beelden.
Wellicht bent u weleens bovenop de krant in slaap gevallen. Maar dat is niets vergeleken met ál die dutjes die Ineke Admiraal (79) uit Niezijl in haar eerste levensjaar heeft gedaan bovenop de illegale Trouw. Bolle babywangen in een beige kinderwagen. De kinderwagen diende als dekmantel voor verzetswerk.
Een actieve herinnering heeft Ineke Admiraal daar natuurlijk niet aan, maar ze heeft van haar moeder wel een mooie foto gekregen uit die tijd. De redactie heeft die, samen met andere foto’s die de oorsprong van Trouw verbeelden, laten inkleuren. “Ik zeg altijd: ik heb op die krant gelegen, dus ik zal nooit een andere krant lezen!”, zegt Admiraal lachend.
Thuis bij Gezina van der Molen
Komende maandag, 30 januari, is het tachtig jaar geleden dat de krant werd opgericht. Dat gebeurde in Aerdenhout, thuis bij rechtsgeleerde Gezina van der Molen. Zij was eerder betrokken bij Vrij Nederland, waarvan het illegale Trouw een afsplitsing werd in 1943. ‘Thuis 2 uur’ stond er in haar agenda genoteerd.
Jan Schouten, op dat moment fractievoorzitter van de Anti-Revolutionaire Partij (ARP), opperde de krant ‘Trouw’ te noemen. ‘Met één slag waren alle andere ideeën weggevaagd, omdat allen als het ware aanvoelden dat nooit een naam beter zou kunnen weergeven wat onze bedoeling was’, zo omschreef de aanwezige journalist Eb van Ruller het moment.
Trouw en Ineke Admiraal gaan qua leeftijd gelijk op. Ze wordt bijna 80, maar twijfelt of ze het viert. Er zijn al zoveel mensen om haar heen weggevallen, vertelt ze. Ze is al 57 jaar abonnee, net zo lang als ze getrouwd is. Zij en haar man lezen zelfs de stapel krantjes die op de deurmat ligt als ze terugkeren van vakantie.
Over het verspreiden van de illegale Trouw in Genemuiden vertelde Admiraals moeder haar soms verhalen. Zoals dat benauwde moment dat een Duitse soldaat op patrouille zich over de wagen boog. “Hij stak z’n hoofd helemaal onder die kap. Mijn moeder schrok zo vreselijk dat ze schreeuwde: ‘Weg, weg, weg!’”
Het was een anekdote die haar moeder vaak vertelde, zegt Admiraal. “Later dacht ze: die soldaat is ook maar gestuurd door zijn eigen vaderland. Misschien heeft hij thuis een baby’tje. ‘Mam, het was de schrik’, zei ik dan tegen haar. Maar ze had er later spijt van, dat ze zo gereageerd had.”
Verrukkelijk gevoel
De foto’s, die Trouw ter ere van het tachtigjarig jubileum liet inkleuren, vertellen het verhaal over waar de krant vandaan komt. Van de smokkelkinderwagen tot de drukpers waarmee de illegale krant gemaakt werd, tot het verspreiden en verkopen van de dan eindelijk bovengrondse Trouw vlak na de Bevrijding op de Amsterdamse Dam.
Hoe de transformatie naar boven-de-grond verliep, beschreef de Zaandamse Ado Bouman na de oorlog. De bijna 100-jarige Trouw-verzetsman Jur Heerema, die vandaag in de Verdieping zijn verhaal doet, heeft Boumans epistel in zijn privé-archief. Bouman was ‘apetrots’ dat hij z’n Trouwkrantjes nu openlijk kon verkopen. “Hier is het échte nieuws, één dubbeltje maar.”
Hij beschrijft hoe er ineens een kantoor was van Trouw, waar hij zijn geld kon afdragen. “Het openlijk Trouw verkopen, in vrijheid, zonder angst gepakt te worden, dat was een verrukkelijk gevoel. Dat glorieuze aanreiken van een exemplaar, soms over klapstoelen heen, aan vrolijke mensen, dát blijft mijn dierbaarste moment met Trouw.”
De oorlog komt tot leven in kleur
Toen Jakob Lagerweij (49) voor de grap een keer een historische foto van Deventer inkleurde, kon hij nog niet bevroeden dat het zo uit de hand zou lopen. Inmiddels heeft hij hónderden kleurimpressies gemaakt van zwart-witfoto’s uit de Tweede Wereldoorlog, waaronder de foto’s op deze pagina uit de beginjaren van Trouw, ter ere van het tachtigjarig jubileum.
Lagerweij maakt de kleine kunstwerkjes voor de boekenserie ‘WO2 in Kleur’ van Kick uitgevers, waarvan het eerste deel afgelopen december verscheen, met bijdragen van onder andere Ad van Liempt en oud-Trouw-journalist Matty Verkamman. Dit jaar volgen nog drie delen. “In juli ga ik richting de duizend ingekleurde foto’s”, zegt de colourist.
Voorafgaand aan het inkleuren van de foto’s doet Lagerweij veel research, want hij wil dat het historisch gezien zo correct mogelijk is en de werkelijkheid benadert. Hij dateert de foto’s, kijkt hoe de zon staat (af te leiden aan schaduwen), onderzoekt wat voor weer het was, wat de kleurstelling die hij kiest beïnvloedt.
Als voorbeeld neemt hij de bovenstaande foto van de Trouw die in augustus na de capitulatie van Japan wordt verkocht op de Dam van Amsterdam. “Als die foto in oktober was gemaakt, dan had ik de bomen een andere kleur gegeven”, zegt hij. Ook zocht hij uit welke kleuren de badges op de bevrijders-uniformen moesten hebben, zodat dat allemaal klopt.
Lagerweij ziet dat hoe verder de oorlog wegraakt, hoe meer behoefte er is aan beelden die diezelfde oorlog toch tastbaar maken. Pakweg de laatste tien jaar worden meer foto's ingekleurd. “Oorlogsbeeld in kleur geeft echt een inkijkje in het leven van toen. Zwart-wit is voor jongeren bóóóring. In kleur komt het verleden voor ze tot leven.”
Lees ook:
Jur Heerema (100) over zijn tachtigjarig huwelijk met Trouw
Jur Heerema uit Ede noemt zichzelf ‘misschien wel de oudste Trouw-lezer’. Hij viert komende maand zijn honderdste verjaardag. Vanaf het prille begin is hij betrokken bij Trouw. ‘Ik heb die krant gelezen vanaf dat-ie bestaat.’
