Indonesië wil Luwu-voorwerpen terug, maar die zijn al jaren zoek

De Indonesische regering vraagt acht kunstvoorwerpen of zelfs complete natuurhistorische collecties terug van Nederland. Maar een deel van de kunstvoorwerpen op de lijst blijkt al decennialang zoek, zeggen wetenschappers. Het is zelfs de vraag of ze zich wel in Nederland bevinden. Dat maakt het voor Nederland moeilijk om aan het Indonesische verzoek te voldoen.

Ceremoniële wapens en vlaggen

“We weten simpelweg niet waar ze zijn”, zegt Mirjam Shatanawi, onderzoeker bij het Nationaal museum van wereldculturen. “Het lijkt er in ieder geval op dat de voorwerpen zich niet in de Nederlandse musea bevinden. Mogelijk liggen ze nog ergens bij de nabestaanden van Nederlandse militairen in huis, maar ze kunnen net zo goed in Indonesië zijn.”

De verdwenen voorwerpen behoorden ooit toe aan de koninklijke familie van Luwu, op het eiland Sulawesi. Na de verovering van dit koninkrijkje in 1905 nam het Nederlandse leger verschillende ceremoniële wapens, sieraden en vlaggen in, maar het gaf die terug toen Luwu eenmaal onderworpen was aan het Nederlandse gezag. Later verdwenen de voorwerpen alsnog spoorloos, mogelijk ergens in de gewelddadige periode rondom de dekolonisatie.

Geen ‘laaghangend fruit’

Shatanawi probeerde de Luwu-voorwerpen onlangs nog op te sporen, als onderdeel van haar promotieonderzoek. Daarvoor zocht ze onder meer in het Museon, museum Bronbeek en de verschillende volkenkundemusea die zijn aangesloten bij haar eigen werkgever. Die poging liep op niets uit. Datzelfde gold voor een zoektocht in de jaren zeventig, toen de Indonesische regering ook al vroeg om teruggave van de Luwu-regalia.

Het is opvallend dat de Indonesische regering de Luwu-voorwerpen desondanks op de lijst met roofgoederen heeft gezet. Bij de presentatie maakte de voorzitter namelijk duidelijk dat de lijst met acht voorwerpen en collecties wat hem betreft ‘laaghangend fruit’ is, oftewel voorwerpen en collecties die relatief eenvoudig terug naar Indonesië kunnen worden gestuurd. Die vlieger lijkt in ieder geval niet op te gaan voor de Luwu-regalia.

Samen op zoek

“We zien het vooral als een kans om samen met Nederlandse onderzoekers op zoek te gaan naar de objecten”, verduidelijkt Bonnie Triyana, secretaris van de Indonesische commissie. “En ja, dat kan lang duren. Maar dat wil niet zeggen dat het onmogelijk is: in de jaren zeventig vroegen we de dolk van prins Diponegoro [een Javaanse verzetsstrijder, red.] terug, maar die bleek onvindbaar. Na lang onderzoek is deze in 2020 alsnog ontdekt in het museum voor volkenkunde en teruggekeerd naar Indonesië.”

Lees ook:

Indonesische roofkunstcommissie vindt dat deze stukken bij het Indonesische verhaal horen

Nederland had al jaren geleden kunststukken kunnen teruggeven aan Indonesië, vindt de commissie die de objecten terugeist. ‘Wie in een ander land graaft, heeft niet meteen recht op de vondst.’