IND schendt rechten asielkinderen: onbegrijpelijke vragen veroorzaken onnodig veel stress

Het is voor gevluchte kinderen en jongeren nagenoeg onmogelijk om hun rechten uit te oefenen tijdens het gehoor in de asielprocedure. De vragen die IND-medewerkers stellen zijn vaak onbegrijpelijk voor kinderen. Gebrekkige informatie vooraf leidt ertoe dat de minderjarigen geen idee hebben wat de consequenties zijn van hun antwoorden. Het levert kinderen onnodig veel stress op.

Tijdens de gesprekken met de minderjarigen, zogenoemde gehoren, onderzoekt de IND of ze in aanmerking komen voor asiel en of hun verhaal geloofwaardig is. De IND spreekt met kinderen vanaf zes jaar die zonder ouders naar Nederland zijn gekomen. Als minderjarigen met hun ouders komen, worden ze gehoord als ze 15 jaar of ouder zijn.

“Deze kinderen zijn emotioneel heel kwetsbaar en worden door de procedure nog eens extra geraakt”, zegt docent Stephanie Rap van de Universiteit van Amsterdam. Zij deed vier jaar lang onderzoek naar kinderen tijdens de asielprocedure in Nederland. Ruim 11.000 minderjarigen verblijven in de opvanglocaties voor asielzoekers.

De onderzoeker interviewde asielkinderen, hulpverleners, advocaten en medewerkers van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Ook observeerde ze opnames van gesprekken met minderjarigen. Donderdag presenteert Rap haar conclusies tijdens een symposium.

Kwetsbare groep onnodig geraakt

De Nederlandse overheid hoort asielkinderen om feiten en bewijs te verzamelen en toetst de geloofwaardigheid. Het eerste gehoor vindt vaak plaats tijdens hun aanmelding in Ter Apel. Daarna komt een tweede inhoudelijk gesprek. De gesprekken zijn van groot belang en de uitkomst kan levensbepalend zijn, omdat de IND hierbij nagaat of iemand recht heeft op asiel in Nederland. “Kinderen en jongeren ervaren de hele procedure juist daarom als erg stressvol”, reageert Rap. De gedetailleerde vragen die de IND stelt, zijn vaak veel te ingewikkeld voor kinderen. “Daarover was ik verbaasd.”

Het zijn detailvragen over de situatie in het land van herkomst, wie de familie is en andere details om te checken of je de waarheid spreekt. Rap: “Het gevaar van die complexe, gedetailleerde vragen is dat kinderen die heel moeilijk begrijpen”. Daarnaast krijgen minderjarigen te weinig goede informatie en voorbereiding voorafgaand aan het gehoor, met als gevolg dat zij de consequenties niet goed begrijpen. Sommigen vragen aan het einde of ze nu mogen blijven of niet.

De IND moet zich tijdens de procedure houden aan artikel 12 van het internationale kinderrechtenverdrag. Dit verdrag stelt dat alle kinderen vrij hun mening moeten kunnen geven in alle zaken die hen aangaan, dus ook in de asielprocedure. Volgens Rap is dat met de huidige werkwijze ‘bijna onmogelijk’. “Door de insteek van het gehoor kan een kind zijn verhaal niet vrij vertellen, terwijl dat een voorwaarde is bij het uitoefenen van zijn recht om gehoord te worden.”

Gehoor kan levensbepalend zijn

Volgens Rap gaat mogelijk belangrijke informatie verloren door de niet-kindgerichte manier van bevragen. “De IND kan misschien betere informatie verkrijgen van kinderen, wanneer ze de gehoren beter aanpassen aan het niveau van kinderen.” De onderzoeker adviseert meer training voor IND-medewerkers en betere informatievoorziening.

De IND heeft de afgelopen jaren volgens Rap wel stappen gezet, zoals een kinderhoorkamer. In een reactie stelt de dienst “in gesprek te zijn” met de onderzoeker. De IND zegt rekening te houden met de leeftijd, het ontwikkelingsniveau en de belasting van het kind. Ondanks dat er ‘alles aan wordt gedaan’ om kinderen in een prettige omgeving te horen, kan de IND niet voorkomen dat zij stress ervaren.

Volgens de IND zorgen ouders ook voor extra stress. “De indruk bestaat dat kinderen ook wel met een opdracht vooruit worden gestuurd door hun ouders wat druk op kan leveren bij de kinderen”, aldus een woordvoerder.

Lees ook:

Honger, verhuizingen en geen zorg: opvang van gevluchte kinderen in Nederland is ‘onleefbaar

Het is dramatisch gesteld met de (nood)opvang van gevluchte kinderen in Nederland. Hulporganisaties roepen op om snel humane asielopvang te regelen. ‘Sommigen lijden honger.’