In de Utrechtse Cartesiusdriehoek kunnen bewoners straks gezond, gelukkig én lang leven. ‘We moeten terug naar de basis’

Wie denkt aan gelukkig oud worden, welke associaties horen daar dan bij? Waarschijnlijk allereerst een goede gezondheid. Familie, vrienden en buren staan ook hoog op de lijst. En het gevoel ertoe te doen, of in elk geval een bijdrage te hebben geleverd.

De vastgoedontwikkelaars bekeken het blue zones-concept

Kan ook een woonwijk daaraan bijdragen? In Utrecht denken vastgoedontwikkelaars van wel. Vorige maand startte de eerste fase van de bouw van een megaproject bij station Utrecht Zuilen: de nieuwe stadswijk Cartesius, waar inwoners ‘langer gezond en gelukkig’ kunnen leven, zo stellen ontwikkelaars MRP en Ballast Nedam Development. In de wijk, een driehoek tussen twee treinsporen op het voormalig rangeerterrein van de NS, moeten ruim 2800 woningen, twee parken en allerlei voorzieningen komen. In 2023 kunnen de eerste bewoners er hun intrek nemen.

Het plan is gestoeld op het zogeheten blue zones-concept, aldus de ontwikkelaars. Deze theorie van de Amerikaanse auteur en ‘levensduurexpert’ Dan Buettner onderscheidt zeven gebieden, waar de levensverwachting gemiddeld het hoogst is. Voorbeelden zijn het bergachtige Griekse eiland Ikaria, het Italiaanse Sardinië en Loma Linda in Californië. Gemene delers, volgens Buettner: inwoners voelen een sterke binding met de gemeenschap, ze ervaren zingeving, eten voornamelijk plantaardig voedsel (veel bonen) en ze wandelen veel, vaak omdat de plaatsen van oudsher afgelegen zijn.

Samen in de moestuin

De vastgoedontwikkelaars probeerden de theorie te vertalen naar een stedelijke context, zegt directeur Onno Dwars van Ballast Nedam Development. “De blauwe zones tonen hoe mensen vroeger leefden”, zegt hij. “Ze waren veel buiten, maakten op een natuurlijke manier contact met anderen en hadden een sterk sociaal netwerk. Wij willen een omgeving creëren waarin dat wordt gestimuleerd.”

Cartesius krijgt dan ook verschillende ‘huiskamers’, waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, en er komt een gemeenschappelijk moestuin. Auto’s krijgen een plek op de omliggende autoring en er is veel uitzicht op groen, zowel in de tuinen als aan de gevels. “Je wordt verleid om te lopen, te bewegen en betrokken te zijn”, zegt Dwars. En de wijk is duurzaam: zo worden elektrische auto’s gebruikt om op grote schaal duurzame energie op te slaan.

Stimulerende omstandigheden

Het RIVM, de gemeente Utrecht en verschillende universiteiten hebben al aangekondigd meerjarige onderzoeken in de wijk te doen. Een goede ontwikkeling, vindt Frank van Lenthe, hoogleraar ruimtelijke diversiteit en ongelijkheid van de volksgezondheid aan de Universiteit Utrecht: “Het is belangrijk te onderzoeken hoe we wijken kunnen inrichten ten behoeve van gezondheid van inwoners. Nu proberen we mensen vaak te overtuigen van een gezonde leefstijl, terwijl omstandigheden daar niet altijd toe uitnodigen. Er zijn dan geen wandelparken en ontmoetingsplekken of er is geen gemakkelijk alternatief voor de auto.”

Door bij de bouw van een woonwijk al na te denken over de gevolgen voor de volksgezondheid, hebben de verschillende generaties bewoners die er wonen meer kans op een gezond leven, zegt Van Lenthe: “In wijken kun je dat mooi structureel aanpakken. Voor iedereen, dus niet alleen voor mensen met gezondheidsrisico’s.”

De connectie met de blue zones vindt hij lastiger, geeft hij toe. “De Nederlandse context is anders – zeker in de randstad – en er zijn ook cultuurverschillen. Je kunt die theorie dus niet een-op-een vertalen naar een andere context.” Blue zones zijn vaak gebieden met veel groen, zegt hij. “Maar als stedenbouwkundigen een stadswijk vol bosjes zetten, kan dat voor ouderen heel onveilig voelen.”

Het is dan ook niet het doel om een blauwe zone exact na te bouwen, zegt Dwars: de zones dienen slechts als inspiratie. Verder is het altijd lastig te voorspellen wat de uitwerking is, en hoe een wijk precies gebruikt zal worden. “Het idee is dat inwoners de wijk mede-ontwerpen via de verenigingen van eigenaren. Ze kunnen besluiten een voetbalveld of een speeltuin aan te laten leggen, of ze beginnen samen een tuin boven de parkeergarage. Die sociale verbondenheid is heel belangrijk voor het welzijn.”

De kern, vindt hij: dat we teruggaan naar de basis. “In Parijs wordt ook de auto steeds meer uitgebannen. Het past bij deze tijd. We willen allemaal een plek waar we gezonder en gelukkiger oud kunnen worden.”

Lees ook:

Stedelijke stilte maakt gezond en gelukkig: ‘Geluid is vaak een ondergeschoven kindje in stadsplanning’

Stilte in de stad is vaak ver te zoeken. Maar de roep om stilte krijgt een luidere stem. De Amerikaanse onderzoeker Kenya Williams pleit voor meer afwezigheid van geluid. Welke stad volgt Taipeh?