In de Mokumse kartoncrisis is het dweilen met de kraan open

Natte kartonnen dozen in alle formaten vormen een grote hoop met tien vuilniszakken, een colakrat en wat cadeaupapier. De berg náást de ondergrondse afvalcontainers is aangegroeid voor de Dirk van den Broek in Amsterdam-Oost. Vuilnismannen Johan Valent (56) en zijn vaste belader Roan Paulus (28) klimmen uit de cabine van hun kraakpers voor de eerste ‘pluk’ op hun klachtenlijst.

Want de klachten rijzen de pan uit. Tijdens de eerste lockdown in april begon het mis te gaan in Nederland, omdat winkels sloten en het leek of iedereen ging verbouwen en online bestellen. Door koopgekte rond Black Friday, Sinterklaas en Kerst begon in Amsterdam in de tweede lockdown een tweede afvalcrisis. Op de maandag na Black Friday werd er 18 procent meer karton ingezameld. Een bijeffect van fout plaatsen: zodra karton nat is, kan het niet worden hergebruikt.

Zeventig extra krachten

PostNL kraakt in zijn voegen en bezorgt 1,7 miljoen pakketten per dag. “Alle collega’s op straat werken keihard om de stad schoon te houden”, zegt wethouder Laurens Ivens, “maar dit is een extreem extra aanbod karton.” Hij gaf deze zomer al een miljoen euro extra uit, maar de bergen groeien door. Zelfs bij nette afvalplekken begint het achterbuurtbeeld te overheersen door een overdaad aan dozen. Ivens zette voor de feestdagen zeventig krachten plus drie wagens extra in.

Een daarvan is de kraakpers van chauffeur Valent en Paulus. Voor de supermarkt gooien zij eerst de grote stukken met de hand in de achterbak. Het is in de motregen oppassen om – stukken druipend karton en vuilniszakken dragend – niet uit te glijden op de containerplaten. Een zwarte sporttas blijft haken onder een bodemplaat, maar komt toch los.

Daarna volgt de fase om met een grote schep de restjes in een container te mikken, zoals bewoners dat ook hadden kunnen doen. Nu komen weggezakte items in zicht: een vol tweeliterpak melk, worteltjes in plastic en aardbeien die helderrood over de stoeptegels rollen. De schep raakt steeds vol water, en alleen met hulp van Paulus’ bezem lukt het om de glibberige troep erop te krijgen.

Werk herverdeeld

De gemeentereiniging heeft in de kartoncrisis het werk herverdeeld. Normaal hebben vegers, prullebaklegers, grofvuilophalers, chauffeurs van ‘de ondergrondse’ en ‘weghappers’ met een grijper elk hun eigen taak. Deze week pakt iedereen alles op. Het karton trekt ook veel andere troep aan.

De filiaalmanager grijpt zijn kans en spreekt Valent aan. Veel van de artikelen op de grond komen uit de Dirk, maar reclame is het niet. “Sinds ‘de ondergrondse’ via een tablet opdrachten krijgt, gaat het mis”, antwoordt Valent. “Voorheen werd elke container geleegd. Nu worden sommige overgeslagen.”

Korter lontje

De gemeente wil efficiënter werken door alleen bijna volle containers te legen. Dat leeghalen wordt nu in Oost, en straks in de hele stad, aangestuurd door een mix van sensoren in bakken en bekende weeggegevens. Er zijn kinderziektes, maar het gaat al beter, aldus de woordvoerder van wethouder Ivens. Het gebeurt ook dat containers te klein zijn, of te ver achteraf liggen. “Mensen worden steeds asocialer. Ze verdommen het verder te lopen, en hebben een korter lontje”, zegt Valent.

“Soms zet iemand een doosje op straat, dat er gewoon in past”, zegt Paulus. Inmiddels hebben 210 van de 2000 papiercontainers een brede kartongleuf onderin. Want toen de ondergrondse papierbakken ontworpen werden, waren de pakketbezorgers in hun busjes nog niet uitgevonden. De helft van de bakken wordt nu twee keer per week geleegd, op 125 beruchte plekken zelfs vier tot zeven keer.

Maar te veel bewoners blijven de regels voor karton negeren: scheuren tot het past of bij het grofvuil. Dit tot chagrijn van hun nettere buren. De schoonmakers blijven er kalm onder. “Zo zijn we getraind”, zegt Paulus. Ja, irritant is het. Na wat aarzeling geeft het duo jargon prijs voor de onlineshoppers die het niet zo nauw nemen, en de doos van hun twee meter brede tv op de verkeerde dag weggooien. Pipo’s, aso’s, pannekoeken, teringlijers.

Verderop leggen de mannen vier stoelen op een matras voor de grofvuiljongens; niet alles mag in de kraakpers. In de cabine toont Valent een zeldzaam cadeau: twee kerststollen van de Dirkmanager. Zeggen bewoners weleens ‘bedankt? “Soms.”

Laatste stop voor de pauze: een ondernemer heeft tien lege emmers frietsaus naast een container gezet. Illegaal bedrijfsafval. En bovendien, vijf emmers passen precies in de rol van een container. Frituurpannen met vet, chemisch afval, koffers vol kleren, Paulus kijkt nergens meer van op. Kalm gooit hij de stapel emmers in de laadbak, langs de knuffels die achter op de wagen zijn geklemd. Wat is dat toch voor geheime vuilnismannencode? “Voor de goeie zin. Gevonden bij het afval.”

Lees ook:

Europa blijft zitten met dozen en kranten, want wie wil nog papier recyclen?

China importeert vrijwel geen oud papier meer uit Europa. Nederlandse recyclebedrijven blijven met overtollige voorraden kranten en tijdschriften achter.