In de Arnhemse wijk Presikhaaf wordt geronseld voor een beter leven

Kinderen vliegen in en uit. De bruine boterhammen, geschonken door de plaatselijke bakker, vinden gretig aftrek. In de achterste zaal wacht de voetballers, die buiten op het Cruyff-court aan het trainen zijn, een verrassing. Ernaast buigen kinderen zich serieus over hun huiswerk, zoals Bilal. Hij is vooral blij met de speciale sporttraining. Die geeft hem spierballen, die hij nu liever nog verborgen houdt, en ‘zelfvertrouwen’. En om dat laatste is het Presikhaaf University te doen.

University is in dit geval een geuzennaam. Presikhaaf is een van de armste wijken in Arnhem, waar de meeste ‘studenten’ wonen. De studenten zijn jongeren van 16 tot 27 jaar, die de kans krijgen om hun talenten ontdekken. En daarmee helpen ze elkaar én kinderen, zoals Bilal. En zo geven ze het leven een positieve draai.

Het universiteitsgebouw heet De Overkant en kijkt uit op de typische sociale huisvesting uit de jaren vijftig – portiekwoningen, hoge flats, rijtjeshuizen, en een plukje nieuwbouw. De campus beslaat de hele wijk.

Zeker onder de winterse zon heeft het niets van een achterstandswijk, overal groen, bloeiende narcissen, opgeknapte huizen. Dat was ook de indruk van de delegatie jongeren uit de Schilderswijk die onlangs op werkbezoek was. Maar achter de voordeuren worstelen ook hier gezinnen met slecht betaald werk, stress, schulden, de Nederlandse taal, en opvoeding. Landelijk kreeg de wijk bekendheid toen jongeren er zich gevoelig toonden voor jihadisme, al bleek het aantal uitreizigers uiteindelijk op de vingers van een hand te tellen. Nu zijn het criminelen die hen proberen te ronselen. Daartegenover zet Presikhaaf University het ‘ronselen voor een betere wereld’.

Van jongerenwerker naar opvoeders

Initiatiefnemers Melvin Kolf en Nabil el Malki begonnen vier jaar geleden met hun jongerenwerk-nieuwe stijl en zijn nu ‘opvoeders’ geworden. Hun ambitie is groot. “We werken aan een volgende, positieve stap in levens waar kansen niet voor het oprapen liggen en willen hier de mooiste wijk van Nederland maken”, zegt Kolf. In gemeentetermen heet Presikhaaf een ‘opvoedwijk’, waarbij ook scholen, bedrijven, wijkagenten en gemeente zijn betrokken.

Het duo kent de valkuilen voor jongeren in deze omgeving. El Malki, geboren en getogen in Presikhaaf, zag vrienden afdwalen, maar wist zelf af te studeren als bestuurskundige. Hij zegde twee goede banen op voor zijn droom. “Het ministerie kon wel zonder mij, hier kan ik het verschil maken.”

De loopbaan van Kolf, opgegroeid in een arm gezin zonder vader, was grilliger. Op zijn twaalfde ging hij voor een carrière als profvoetballer en dacht miljoenen te gaan verdienen. “Maar ik had geen opleiding afgemaakt, niet geleerd om te gaan met geld, en had vrienden in de criminaliteit. Ik stond op een kruispunt.” Hij nam de goede afslag. Op zijn 24ste werd hij vader, topsportcoach, en projectleider in het jongerenwerk omdat hij ‘naar zijn vrouw luisterde’. Ook hij zegde zijn banen op, om er, anders dan zijn vader, wel voor kinderen in arme gezinnen te zijn.

Het tweetal wil de jongere generatie vertrouwen geven in een wijk waar het vertrouwen in de overheid en de politiek zo laag is dat bij de komende verkiezingen naar verwachting nog geen derde gaat stemmen. Daarvoor hebben zij zichzelf een veeleisende verplichting opgelegd: 24/7 bereikbaarheid. “Een leefstijl”, noemt El Maki het. “Je bouwt een relatie op, ook met hun ouders. We kunnen niet zeggen ‘we zijn nu even niet beschikbaar’. Ze moeten op iemand in hun nabijheid kunnen rekenen. Helpen we niet dan gaan talenten verloren die alleen al voor de arbeidsmarkt en de sociale opbouw in de wijk keihard nodig zijn.”

Maatschappelijke diensten

Die veeleisendheid geldt ook de vijftig ‘studenten’ (16 tot 27 jaar). Ze begeleiden een honderdtal kinderen (10 tot 16 jaar) bij huiswerk, sport en andere activiteiten, maar zetten zich ook in voor maatschappelijk diensten, zoals het informatiepunt in het winkelcentrum en als energiecoaches. Op verbroken beloftes volgen soms harde confrontaties. Als ‘vaderfiguur’ gaat Kolf die niet uit de weg. “Ze hoeven ons niet aardig te vinden.” ‘Klootzak’ is voor hem een compliment. “Dan zie ik zo’n jongen vijf jaar later terug met een diploma op zak. Die heeft het begrepen.”

Hij wil hun de topsportmentaliteit bijbrengen. “Jongerenwerk is geen pingpongtafel en een gezellig dagje naar Walibi. We gaan hier voor goud, het beste uit jezelf halen. Aan welke kant blijf je zitten? In deze wijk zitten nog velen aan de verkeerde kant.” Dat Nabil en hij structureel overwerken, zoals wetenschappers constateren die hun project bestuderen, hoort erbij. “Maar kijk eens naar ons werkgeluk. Op vaderdag komen ze met een cadeautje of je bent bij de diploma-uitreiking waar in coronatijd maar twee mensen mogen komen. Dat is onbetaalbaar.”

Ook van ouders wordt een bijdrage gevraagd. Vandaag gaat het om het ondertekenen van een ‘contract’ met hun zonen in de voetbalteams die zondag uitkomen tegen onder andere Feyenoord. Daarin staan eisen omtrent sportief gedrag en de plicht om cijferlijsten van school te laten zien. Zonder getekend contract geen uitreiking van de begeerde outfit in Presikhaaf-groen met bijbehorende rugtas. En bovendien: geen speeltijd.

“De grootste uitdaging zit thuis”, ervaart El Maki. “Ouders moet je meenemen in het traject, we zijn samen verantwoordelijk. Dat is niet altijd makkelijk, sommigen zijn gewend aan tien-minuten-gesprekken op school, wij gaan dieper. Het heeft geen zin hun kind hier naartoe te laten gaan en ze vervolgens ’s avonds tot elf, twaalf uur op straat te laten hangen. Dan vernietig je alles wat is opgebouwd.”

Overleven

Vanuit de gemeente is er steun voor de bijzondere aanpak. Burgemeester Ahmed Marcouch wil de ‘pedagogische’ wijk uitbouwen naar alle achtergebleven wijken in Arnhem-Oost. Niet alleen uit oogpunt van veiligheid, vooral de vooruitzichten voor jongeren gaan hem aan het hart. “Voor heel veel jongeren en gezinnen in deze wijken is het overleven in plaats van leven. Dat voelt als tweederangs en leidt tot frustratie”, schetst hij.

En er is de lokroep van het snelle geld. Op scholen krijgt hij vragen als ‘wat maak je op een dag’, een herbeleving van zijn vorige leven als politieman in Amsterdam waar hij jongeren om geld in de criminaliteit zag belanden. “Die signalen moeten wij meteen oppakken. Ik wil niet dat een leerkracht achteraf roept: dat zag ik al aankomen. Wij moeten juist direct ingrijpen.” Hij komt nu piepjonge dealers tegen die met zakken vol cocaïne op straat staan. Ze zijn niet meer aan te spreken. Het steekt hem dat tegelijk de gebruikers geen enkele verantwoordelijkheid nemen voor “het bloed dat aan hun snuifje of pilletje kleeft”. “Al twintig jaar is er vrije ruimte voor deze drugshandel. Laten wij hekken gaan zetten.”

‘Veiligheid en leefbaarheid’ staat als thema bij de komende verkiezingen in de top drie van veel Arnhemse kiezers, blijkt uit onderzoek van Kieskompas in opdracht van Trouw. De burgemeester krijgt complimenten op dat vlak, maar het vertrouwen in de lokale politiek is lager dan gemiddeld. Zeker in de arme wijken zijn mensen al te lang afgehaakt, is een verklaring van Marcouch, “Dit is net zo’n langdurige crisis als de klimaatcrisis.”

Hij zoekt de oorzaak mede in de scheve verdeling van rijkdom. “Als gemeente gaan we niet over inkomenspolitiek, wij zijn begonnen ouders en kinderen te ontlasten met wijken vol mede-opvoeders, thuis, op straat en op school; met de jongerenwerkers, straatcoaches en docenten. Ik wil met hen de heilloze route doorbreken, door er bij de afslagen naar het verkeerde pad meteen bij te zijn, met de politie die het hek sluit en de opvoeders die de wegen openen en zo de erfenis van armoede van generatie op generatie te beëindigen.”

Hij vervolgt: “Drie keer per week de verlengde schooldag, waardoor kinderen zich beter kunnen ontwikkelen, en ouders zelf tijd hebben voor een opleiding, gaat al helpen. En met de vele vacatures liggen er kansen”, aldus Marcouch. “Maar volgens de Arabische uitdrukking ‘wat je niet hebt kun je niet geven’ dienen wij als overheid vorming, opvoeding en opleiding te bieden, ook aan ouders. Onderwijs, onderwijs, onderwijs om een einde te maken aan deze misère.”

Niet weer de stekker eruit

Vanaf verkiezingsposters kijkt PvdA-raadslid Giovanni Visser ook de kiezer in Presikhaaf aan. Maar de twintiger verwacht niet dat veel van zijn leeftijdsgenoten hier naar de stembus gaan, terwijl er alle reden is om de politiek bij de les te houden, zoals over de ongelijkheid tussen arm en rijk in Arnhem. “Er zijn vijf achterstandswijken en sommige partijen denken dat armoede een eigen verantwoordelijkheid is. Mensen slapen op de betonnen vloer omdat ze geen bed en vloerbedekking kunnen betalen.”

Hij hekelt het gebrek aan continuïteit van het beleid. “We hadden Vogelaarwijken, Rutte I trekt de stekker eruit en we verliezen jongeren weer uit het oog.” Die kunnen ook nergens meer wonen want de huizen zijn verkocht aan beleggers, die er veel aan verdienen, in Presikhaaf is 60 procent in hun handen, vervolgt Visser. “De wachttijd voor een sociale woning is 14 jaar. Mensen stellen daarom hun droom van een gezin uit. Een teken van diepe onmacht.”

Ook voor Presikhaaf University wenst hij continuïteit. “In kwetsbare wijken is achttien jaar, een hele generatie, nodig om de ongelijkheid te doorbreken.” Het concept zal niet overal werken, maar jongerenwerkers op school, thuis en op straat met korte lijntjes naar de gemeente kunnen volgens Visser veel kansen scheppen in plaats van strafbladen. Hij lijkt maar te zeggen: een nieuw te kiezen gemeenteraad moet ook kiezen voor de lange termijn.

Lees ook:

Wonen heeft aan urgentie gewonnen, maar veiligheid is nog altijd het belangrijkste verkiezingsthema

Wonen is een belangrijker verkiezingsthema dan vier jaar geleden. Vooral jonge kiezers voelen de urgentie van de wooncrisis, blijkt uit een analyse van Kieskompas.

In gezinsdorp Putten zoeken veel jongeren vergeefs naar een huis

Ook Putten kampt met een wooncrisis: jongeren die er geboren en getogen zijn, vinden er vaak geen huis, en dat gaat meespelen in de gemeenteraadsverkiezingen. De lokale politiek is gaan beseffen: Putten mag dan ‘vanouds een gezinsdorp’ zijn, met alleen eengezinswoningen zijn jonge inwoners niet geholpen.