‘Ik laat mijn cliënt voelen dat hij niet alleen is’

“Je bent advocaat, je zult wel geen geweten hebben. Die opmerking hoor ik regelmatig. Ik ben nu 46 en ik weet dat ik een normaal ontwikkeld geweten heb. Sterker nog, ik denk dat mijn geweten juist sterker ontwikkeld is dan gemiddeld.

“Het belang van mijn cliënt is altijd cruciaal. Maar ik voel empathie voor alle partijen die bij een proces zijn betrokken. Ik heb zelf ook een kind. Ik begrijp de roep om vergelding. Ik levenslang, jij ook levenslang. Als jij mijn kind doodt, dan moet jij ook dood. Vaak wordt het niet zo uitgesproken, maar komt het daar wel op neer.

“Ondertussen zie ik ook dat veel van mijn cliënten vooral zo snel mogelijk behandeld moeten worden. Neem Bekir. De feiten zijn verschrikkelijk, maar het gaat hier ook om iemand met een stoornis waar hij zelf niet om heeft gevraagd.

“De rechters hadden voor de zitting aangegeven dat ze hem graag recht voor zich wilden hebben. Dan konden ze zo goed mogelijk zijn reactie waarnemen. Normaal zit een cliënt vlak bij je. Nu kon ik net het begin van zijn kaaklijn zien. Dat was genoeg om te zien dat hij het moeilijk had. Dus toen heb ik mijn stoel gepakt en ben ik even naast hem gaan zitten. Het is mede mijn taak mijn cliënt te laten voelen dat hij niet alleen is. Cliënten hebben zelf niet altijd het gevoel dat ze een bepaalde beperking hebben. Dat horen ze van anderen, en dat kan best moeilijk zijn.

“Toen ik die avond na de tweedaagse zitting tv keek, dacht ik: heb ik in dezelfde zittingszaal gezeten? Ik had gehoopt dat het meer zou gaan over hoe ingewikkeld de zaak is. Maar mensen, onder wie journalisten, denken graag in goed of kwaad. Ik heb de tv dus snel weer uitgezet.

“Het gaat niet alleen over Bekir, ik zie in toenemende mate cliënten met complexe gedragsproblemen. Waar is de vangrail in onze maatschappij, vraag ik me af. Het systeem is niet gemaakt voor dit soort complexiteit. Dat begint al op het politiebureau en in de penitentiaire inrichtingen. Hoe vaak ik het afgelopen jaar niet zelf de juiste medicijnen of medicatielijst ben gaan ophalen voor een cliënt die vastzat. Of erop moet toezien dat iemand de juiste dosering krijgt. Als ik het niet doe, wie dan wel?

“Wat dat betreft is mijn leven verschrikkelijk. Ik zit nu hier met jou te praten, maar als mijn telefoon gaat omdat een cliënt is aangehouden, dan ben ik weg. Niet iedereen kan daarmee omgaan. Ik ben vaker niet dan wel bij een verjaardag. Hierdoor zijn voor mij dierbare mensen afgehaakt. Maar gelukkig accepteren degenen die zijn overgebleven mijn keuze volledig. Dat zijn ook de mensen die mij opbellen om te zeggen dat het nu tijd is dat ze me weer eens in persoon zien, in plaats van op tv.

‘We kiezen voor een bepaald leven’

“Taekema (Jacq Taekema, haar man met wie ze samen een advocatenkantoor heeft, red.) hoef ik niets uit te leggen. Hij is ook weg als hij wordt gebeld door een cliënt. Dat we samen een kantoor hebben, betekent dat privé en zakelijk volledig door elkaar lopen. Daar dealen we mee. We zijn strafpleiter, we kiezen voor een bepaald leven.

“Ik zat bij een zitting van een zware zaak, het ging om een verdenking van moord, toen de secretaresse belde. Mijn moeder was ziek, het ging heel slecht met haar. Ik heb eerst alles afgerond voordat ik naar haar toe ging. Niemand heeft iets aan me gemerkt, dat weet ik zeker. Sterker nog, ik heb heel goed gepleit in die zaak.

“Mijn moeder begreep dat. Ze zeurde nooit. Ook niet als ik beloofde bij haar te komen eten ’s avonds, maar nog niet kon zeggen hoe laat ik er kon zijn. Ze stelde nooit vragen. Ze belde wel altijd vroeg in de ochtend als ik een belangrijke zitting had om te laten weten dat ze aan me dacht.

“Mijn beide ouders zijn inmiddels overleden. Maar ik voel dat ze bij me zijn. Mijn toga heb ik van mijn vader gekregen. Aan de binnenkant zit een zeeblauwe voering. Het is de kleur die hij altijd speciaal liet mengen voor zijn vulpen. In de mouw zit een stuk donkergroene stof, de lievelingskleur van mijn moeder.

“Ik keek vroeger samen met mijn vader naar een advocatenserie op tv. Bij een scène in de zittingszaal vroeg hij me over de verdachte: iedereen is tegen hem, wie is er met hem? Dat maakte op mij grote indruk. Ik was een jaar of tien. Vanaf toen was duidelijk dat ik strafpleiter zou worden. Later hoorde ik van mensen dat het niet normaal is om al zo vroeg te weten wat je wilt.

“Als ik ergens in het land spreek voor groepen studenten, dan krijg ik vragen als: hoe ben je advocaat geworden? Hoe is het je gelukt een stage te krijgen? Dat is dus waar studenten van nu tegenaan lopen. En dan heb ik het over studenten in alle kleuren bruin, met alle varianten krullen, met hoofddoek of zonder. Ik heb de afgelopen twee jaar zoveel huilende mensen gezien. Zelf heb ik het anders ervaren. Ik wilde bij Bénédicte Ficq stage lopen en nergens anders. Ik had geen plan B.

‘Ik heb 'Pauw’ gebeld en gezegd: hier ben ik’

“Sinds ik in het land spreek en op tv ben, hoor ik dat mensen mij zien als rolmodel. Dat is ook de reden dat ik besloot de prijs Legal Woman of the Year aan te grijpen om mijn doel na te streven: meer zichtbaarheid voor deskundige vrouwen.

“In 2017 heb ik zelf de redactie van het programma ‘Pauw’ gebeld. Jullie willen meer vrouwen, hier ben ik. De eerste paar keer dat ik op tv kwam, kreeg ik via de mail reacties als katoenplukker of iets met een kooi en een aap. Nu gebeurt dat niet meer. Geen idee waar dat aan ligt. Na mijn verhaal in het tv-programma ‘Ladies Night’ over een gesprek met onze zoon na de racistische spreekkoren tijdens de wedstrijd van FC Den Bosch, heb ik zelfs heel veel positieve reacties gehad. Mensen met allerlei verschillende achtergronden zeiden dat ze geraakt waren.

‘Ik vertelde dat onze zoon wel eens ‘Zwarte Piet, wiede wiede wiet’ naar hem geroepen krijgt. En dat zijn blanke vader toen vroeg: ‘zou dat misschien ook als grapje bedoeld kunnen zijn?’ Hij zei toen: ‘Het was geen grapje. Maar weet je pap, jij weet dat natuurlijk niet, jij maakt dat niet mee. Je bent blank en tegen jou wordt dat niet gezegd’.

“Het is goed dat zijn vader hem meegeeft om zelf na te denken over elke afzonderlijke situatie. Het is ook goed dat ons kind zegt: ik kan het heel goed aanvoelen als het om discriminatie gaat. De kern is dat als iemand aangeeft dat hij pijn voelt, je rekening houdt met dat gevoel. Dat is empathie.

Als ik met mijn verhaal op de barricade sta in een maatschappelijk debat, dan is dat zo. Maar ik sta er wel op de Harlequin-manier. Ik polariseer niet, ik verbind. Ons kind is een product van verbinding.

“In januari ben ik achttien jaar strafpleiter. Alles wat ik in al die jaren heb langs zien komen, heeft zich vastgezet in mijn brein. En het gaat daar nooit meer uit. Of dat nou kinderpornografisch materiaal is of foto’s van het NFI van lichaamsdelen. Ik kan daarmee omgaan. Dat is niet knap, dat is gewoon zo. Net zoals ik er tegen kan om lang in afgesloten ruimtes te zitten met lage plafonds als ik mijn cliënten op zoek in de penitentiaire inrichting.

“Zo ben ik het ook gewend om alert te zijn. Na de moord op Derk Wiersum gaat het meer over de veiligheid van advocaten. Ik denk ook omdat jullie journalisten er ineens naar vragen. Het zit er bij mij al lang ingebakken dat ik overal waar ik kom om me heen kijk.

“Voor mij geldt: hoe heftiger het wordt, hoe helderder ik mijn brein wil hebben. Ik besef ook dat het gevaar uit de hoek kan komen waaruit je het niet verwacht. Acht van de tien keer krijg ik als advocaat waardering van een cliënt. Maar er hoeft maar één iemand te zijn die vindt dat ik hem verkeerd aankijk. Ik krijg ook wel eens mensen tegenover me die ik niet ken. Als ik plaatsneem in een penitentiaire inrichting, kijk ik altijd waar de noodknop zit. Alsof iemand ooit op tijd is als ik die indruk.

“Ik kende Wiersum onder meer uit de zittingszaal, waar ik direct achter hem zat met mijn cliënt. Toen ik hoorde wat er gebeurd was, dacht ik alleen maar: wát? Uitroepteken, uitroepteken, uitroepteken. Die zaak zal nooit meer normaal worden. Hij was een goede advocaat. Als geen ander bleef hij tijdens de zitting aandacht vragen voor de belangen van de kroongetuige die hij verdedigde. Zoals het hoort. Je moet er staan voor je cliënt, volledig.

“Na de moord op Wiersum heb ik me beraden. Waarom doe ik dit vak? Wil ik doorgaan? De conclusie was ja. Dit is het mooiste vak dat er is en ik ben er goed in. Maar niets is voor eeuwig. Ik weet niet of het volgende week nog steeds zo is.

Lees ook:

Doden Hümeyra (16) was een opwelling en dus geen moord

Dat oordeelde de rechtbank in Rotterdam eerder deze maand.

De moord op Derk Wiersum leest als een boodschap

Iedereen noemt de moord op advocaat Derk Wiersum een aanslag op de Nederlandse rechtsstaat.