Hoe we weer zuinig gaan doen met drinkwater als het warm is? Deze hoogleraar heeft wel een idee

Bingo. Er wordt de komende dagen een hittegolf voorspeld en dus waarschuwt Nederlands grootste drinkwaterbedrijf Vitens alvast: wees zuinig met kraanwater. Douche kort, vul geen zwembad en sproei de tuin bij voorkeur even niet. Veel mensen kunnen de oproep inmiddels wel dromen – bij iedere hittegolf klinkt hij weer.

Hetzelfde verzoek klonk in aanloop naar het Pinksterweekend. Dat resulteerde niet in het gewenste effect: hier en daar moest Vitens (drinkwaterleverancier in Friesland, Overijssel, Flevoland, Utrecht en Gelderland) de waterdruk verlagen om water te besparen. Ondertussen neemt het gebruik van drinkwater jaarlijks toe, onder meer door klimaatverandering en bevolkingsgroei.

Hoe krijgen drinkwaterbedrijven en overheden de Nederlander zover om de tuin even niet te sproeien met het luxe kraanwater, dat aan strenge eisen moet voldoen? Het is een vraag die historicus en hoogleraar water- en milieugeschiedenis Petra van Dam (Vrije Universiteit) boeit. Dit jaar begon ze met een onderzoeksproject over droogte en drinkwater. Maar dan wel over de periode grofweg tussen 1500 en 1850.

Drinkwater was niet altijd overvloedig

Dat is niet voor niets, legt Van Dam uit. Het voelt misschien alsof drinkwater hier altijd in overvloed aanwezig was, maar voor de komst van de waterpomp en de waterleiding waren Nederlanders heel zuinig met drinkwater. “Als je ieder litertje uit een put omhoog moet trekken word je vanzelf zuinig, en sproei je het daarna niet zomaar in de lucht zoals we nu doen met fonteinen of in onze tuin.”

Er zijn al vroege voorbeelden van die zuinigheid, zegt Van Dam. “In een toneelstuk van Bredero in de zeventiende eeuw klinkt: ‘ik wilde dat het zou regenen want dan kunnen we onze kleding wassen’. Als er niet genoeg water in de ton zat, stelde men het gebruik ervan uit.”

Van die zuinigheid kunnen we nu leren, denkt Van Dam. “We blijven tegenwoordig maar water gebruiken. Zoveel dat een land waar heel veel water is soms een drinkwaterprobleem heeft. We zijn geen woestijn, maar we moeten wel echt anders gaan denken. Vaker slootwater gebruiken in plaats van kraanwater, of regenwater beter opvangen.”

Bedrijven zien brood in regenwater

Dat laatste gebeurt op veel plekken al. Regentonnen zijn immens populair, en bedrijven zien brood in regenwater. Zoals Rain Beer, het initiatief waarbij brouwers regenwater gebruiken als grondstof voor bier. Tuinders in het Westland slaan al jaren regenwater op. Zulke initiatieven vanuit de samenleving kunnen op de goedkeuring van Van Dam rekenen. Net als hotels die bij de douche het waterverbruik laten zien, of scholen die via lesprogramma’s de jeugd ervan bewust maken dat water een schaars goed kan zijn.

Vitens ondersteunt zo’n lesprogramma, Watereducatie.nl. De boodschap blijven herhalen is volgens een woordvoerder van het drinkwaterbedrijf de sleutel tot succes. “Deze droge jaren vragen om een ander gedrag ten opzichte van iets wat we heel normaal vinden: drinkwater. We blijven uitleggen hoe belangrijk het is om zuinig te zijn en delen kennis. Mensen verbruiken dagelijks namelijk veel meer water dan ze denken”, zegt een woordvoerder.

In extreme gevallen zijn er knoppen waaraan Vitens kan draaien, zoals de waterdruk. Dat doet het bedrijf liever niet, de wettelijke leveringsplicht neemt Vitens erg serieus. Maandag discussieerde een commissie van de Tweede Kamer over drinkwater en droogte. Het ging ook over de prijs van water, voor zowel de consument als bedrijf.

Hoger tarief bij bovenmatig gebruik

Spelen met die prijs om schaarste tegen te gaan mogen drinkwaterbedrijven niet. Toch loste Vitens-directeur Jelle Hannema vorig jaar al een schot voor de boeg. Zijn suggestie: een hoger tarief bij bovenmatig gebruik van drinkwater, bijvoorbeeld als mensen er een zwembad mee vullen. Zo’n tarief is nu bij wet verboden, maar het idee ligt in Den Haag in de week.

Heel gek is de suggestie niet, vindt historicus Van Dam. “De prijs opdrijven is het meest logische middel bij schaarste. We zijn verwend geraakt met al dat goedkope water uit de kraan. Als de prijs omhoog gaat, worden we vanzelf weer zuinig.”

Lees ook:

Grote zorgen om gevolgen Rijn-vervuiling voor het drinkwater

De verontreiniging van de Rijn met chemische stoffen moeten binnen 20 jaar met een derde zijn teruggedrongen. “Het behoud van vertrouwen in kraanwater is van groot belang.”