Hoe tal van ambtenaren wisten van de radicaliserende, agressieve Gökmen T., maar hij toch vrijkwam

In de aanloop naar de aanslag in Utrecht én kort erna zijn fouten gemaakt in het contact tussen het Openbaar Ministerie, de politie, gevangenissen, de reclassering en de gemeente Utrecht. Ze gaven belangrijke signalen over de radicalisering van Gökmen T. niet aan elkaar door, en werkten onvoldoende samen, ook niet in de uren van de klopjacht op T. Dat blijkt uit een evaluatierapport van de Inspectie Justitie en Veiligheid.

December 2013: vuurwapengevaarlijk

Politie en justitie hadden, voordat hij op 18 maart 2019 vier mensen doodt, al een jarenlange geschiedenis met Gökmen T. Ze kennen hem als veelpleger van diefstal en verdenken hem ervan drugs te dealen. Als de politie T. eind 2013 tegenkomt met een vuurwapen in zijn bezit, wordt hij als ‘vuurwapengevaarlijk’ geregistreerd. Maar de gemeente en de reclassering worden hiervan niet op de hoogte gesteld.

Oktober 2016: gevaarlijkste radicaal

Al drie jaar voordat aanslagpleger Gökmen T. om zich heen begint te schieten in de Utrechtse tram waarschuwt een geestelijk verzorger in de gevangenis voor hem. Die noteert in oktober 2016 dat T. ‘erge radicale gedachten’ over zijn geloof heeft, vindt hem gewetenloos, en acht hem in staat tot geweld. In zijn achttienjarige loopbaan in de gevangenis is hij nog nooit zo’n gevaarlijke persoon tegengekomen, schrijft de geestelijk verzorger.

Zijn verslag wordt doorgestuurd aan tal van landelijke instanties die dit moeten weten: de politie, het Landelijk Parket van het OM, de AIVD en NCTV. Vanaf dat moment weten dus tal van ambtenaren van de radicalisering van Gökmen T. Maar de informatie bereikt schijnbaar niet de volgende gevangenissen waar T. belandt, zo stelt de Inspectie vast. En volgens de gemeente Utrecht en de reclassering is ook hen niets verteld over de radicale indruk die T. maakte.

September 2017: opnieuw bedreigend

De geestelijk verzorger komt Gökmen T. een jaar later nog eens tegen, en dat leidt weer tot problemen. Het is dan begin september 2017. Opnieuw geeft de gevangenis dit door aan de genoemde landelijke instanties. Die beoordelen het gedrag van T. weliswaar als ‘bedreigend en vervelend’, maar beschouwen het als oud nieuws. Ze brengen samenwerkingspartners niet op de hoogte. Nog diezelfde maand komt T. weer vrij.

Februari 2019: kopstoot in gevangenis

Als T. begin 2019 vast komt te zitten in de gevangenis van Lelystad, op verdenking van verkrachting, geeft hij daar een medewerker een kopstoot. Maar dat incident blijft binnen de muren van de gevangenis: het OM komt het niet te weten, de reclassering evenmin. De Inspectie stelt vast dat er ‘geen werkproces bestaat dat voorzag in de informatie-uitwisseling’ tussen de instanties.

Hierdoor ontbrak cruciale informatie over T. Hadden genoemde instanties van zijn agressieve gedrag geweten, dan zouden ze dit hebben kunnen meewegen in een gesprek met het OM en de gevangenis over zijn vrijlating. Maar dat gebeurde niet, en dus kon T. per 1 maart 2019 probleemloos op vrije voeten komen. Op 12 maart meldt hij zich nog voor een afspraak bij de reclassering. Zes dagen later pleegt hij de tramaanslag in Utrecht.

18 maart 2019: gebrekkige communicatie

In de uren na de aanslag gaat er ook het een en ander mis. Zo hebben crisisdiensten niet goed samengewerkt en gecommuniceerd, schrijft de Inspectie. De burgemeester heeft te laat opgeschaald, en het was bij de klopjacht op T. niet altijd duidelijk wie de leiding had. Intussen zijn de procedures aangepast.

Op de dag van de aanslag bleek ook dat de NCTV dreigingsniveau 5 niet duidelijk genoeg had uitgewerkt. Inwoners, bedrijven en organisaties wisten daardoor niet wat ze tijdens en na de aanslag moesten doen. Terrassen gingen dicht, en mensen kwamen op straat te staan, terwijl ze juist binnen moest blijven. De inspectie merkt op dat de NCTV de procedure nog steeds niet heeft aangepast, en hier haast mee moet maken.

Lees ook:

Gökmen T. opnieuw uit de rechtszaal verwijderd na beledigen slachtoffer

Op de tweede dag van het tramaanslagproces kregen slachtoffers het woord. ‘Alles is in luttele seconde weggevaagd.’

Beatrice de Graaf sprak met veroordeelde terroristen over hun geloof: ‘Radicalisering is niet simpelweg een uitvloeisel van islam’

Voor haar nieuwe boek sprak hoogleraar ­Beatrice de Graaf met meer dan twintig ­veroordeelde terroristen over hun geloof.