Hoe komt het toch dat volwassen mensen thuis Laafse Lurk drinken?

Met een tentoonstelling over de Efteling probeert het Noordbrabants Museum in Den Bosch de magie van het pretpark te ontrafelen.

Een commerciële inslag kon je de bedenkers van de Efteling al niet ontzeggen. De getypte velletjes waarop cineast Peter Reijnders in 1952 de eerste tien onderwerpen voor het sprookjesbos uitwerkte, maken duidelijk dat zelfs in de magische wereld van Doornroosje en Sneeuwwitje geld moest worden verdiend. De betoverde papegaai, zo stelde Reijnders voor, kon behalve bezoekers napraten ook bedrijfsslogans het bos in slingeren. De rode schoentjes? ‘Een prachtige gelegenheid voor de schoenindustrie om reclame te maken. Uit de opbrengst kan een deel der kosten worden bestreden.’

Uitgestelde expositie

Vorig jaar bestond ’s lands bekendste pretpark zeventig jaar. Reden voor het Noordbrabants Museum in Den Bosch om vanaf zaterdag een (door corona uitgestelde) expositie aan de Efteling te wijden. “Een begrip in de provincie en de rest van het land”, zegt conservator Joris Westerink, die zich tijdens de samenstelling van de tentoonstelling keer op keer verbaasde over wat het park losmaakt.

“Bij medewerkers, bij fans, bij bezoekende families. De liefde neemt extreme vormen aan. Voor de tentoonstelling hebben we zo’n kenmerkende paddenstoel uit het sprookjesbos laten namaken. Je wilt niet weten hoeveel mensen deze straks van ons willen kopen.”

Met een kijkje achter de schermen probeert het museum te laten zien hoe een sprookjesbos in zeven decennia uitgroeide tot een attractiepark met jaarlijks vijf miljoen bezoekers. Dat gebeurt voornamelijk aan de hand van oude tekeningen, foto’s en verhalen. Het park mag zich door de jaren heen doorlopend hebben ontwikkeld, materieel is er verrassend weinig bewaard gebleven.

En wat nu in de Efteling staat, kun je niet naar het museum halen. Uitzondering is een mobiele Holle Bolle Gijs die een plek in de tentoonstelling heeft. Westerink: “Misschien wel de meest geniale vondst van het park. In de hele omgeving van elke Holle Bolle Gijs ligt geen papiertje op de grond. Je ziet kinderen er radeloos naar zoeken.”

Magisch

Maar wat de Efteling nu precies zo magisch maakt dat mensen er elk boek, elk speldje en elke stropdas van willen hebben? Thuis Laafse Lurk drinken of een attractie nabouwen in hun achtertuin? Vorig jaar avond na avond de Brabanthallen vulden voor ‘Efteling in concert’? Het succes zit hem vooral het verhalende, concludeert Westerink.

“Op de Python na hebben alle attracties een thema. Voor sommige zijn speciale geuren ontwikkeld, zodat een extra zintuig wordt geprikkeld. Die van Droomvlucht wordt ook in de winkel verkocht, een heel goed merchandiseproduct. Daarnaast is de Efteling voor alle leeftijden en is het natuurlijk echt een mooi park.”

Maar niet alles is magie in de wereld van de Efteling. De protesten van omwonenden tegen de komst van de gehorige Python (al schijnt ook Anton Pieck niet dol te zijn geweest op de ijzeren kolos in zijn park) was begin jaren tachtig een peulenschil in vergelijking met de huidige maatschappelijke ontwikkelingen. Die noopten het park om attracties aan te passen aan de tijdsgeest. Een wonderlijk toeval: uitgerekend vandaag gaat de Droomvlucht open na een fikse opknapbeurt, waarbij onder meer donkere elfjes aan het decor zijn toegevoegd.

Sprookjesbos blijft populair

Maar hoeveel achtbanen en andere attracties er ook bijkomen, de Efteling leunt voor een belangrijk deel nog steeds op het sprookjesbos. Het is daarom dat Westerink Langnek een deel van de tentoonstelling laat vertellen. En het is ook daarom dat een wand vol ingezonden foto’s van bezoekers op de paddenstoelen een van de wanden siert.

Een oproep van het museum leverde direct honderden plaatjes op. Kinderen, volwassenen, ouders met hun kroost, zittend of met het oor gekluisterd aan de paddenstoel om de muziek te kunnen horen: juist die beelden tonen in één oogopslag de magie van de Efteling.

Efteling, De tentoonstelling is tot en met 21 mei te zien in het Noordbrabants Museum in Den Bosch.

Lees ook:

Wat is de succesformule van de Efteling?

De Efteling is één van de succesvolste Europese pretparken. Maar om dat te blijven, zal het ook moeten vernieuwen.