Hoe je mensen minder vlees laat eten? Met een vleestaks én informatie over milieuschade

Hoe kun je de vleesconsumptie het best verlagen? Door de prijs van vlees te verhogen én klanten te informeren over de milieu- en klimaatschade door vleesproductie.

De wekelijkse vleesaankoop per huishouden daalt door deze combinatie met 36 procent, luidt de belangrijkste conclusie van een onderzoek van het RIVM en de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam onder 533 personen ouder dan 18 jaar.

Per huishouden is dat een besparing van 386 gram per week – een huishouden bestaat in het model uit 2,4 personen. Een prijsverhoging van 30 procent zorgde ook voor minder vlees in het winkelmandje. Maar dat effect was relatief bescheiden: 144 gram.

Het is voor het eerst dat in Nederland het effect van een prijsverhoging in combinatie met informatie over milieu- en klimaatschade is onderzocht.

Virtuele supermarkt

De deelnemers kregen via hun computer toegang tot een virtuele 3D-supermarkt met 580 voedingsproducten die ook in ‘gewone’ supermarkten liggen. Een deel van hen, zegt onderzoeker Reina Vellinga van het RIVM, fungeerde als controlegroep. Zij kregen vooraf geen informatie.

Een tweede deel kreeg, voorafgaand aan het betreden van de virtuele supermarkt, informatie over de milieuschade van vleesproductie – ontbossing, verlies aan biodiversiteit en klimaatschade. Vellinga: “Hun werd uitgelegd dat de overheid de vleesconsumptie wil verminderen omdat de productie van vlees schadelijk is voor het milieu en dat de consument daar zélf iets in kon betekenen.”

Een derde groep kreeg alleen van tevoren te horen dat de prijzen door een overheidsmaatregel met dertig procent waren verhoogd – die verhoging was ook doorgevoerd op de prijskaartjes. De vierde groep kreeg voor het betreden informatie over milieuschade én de prijs – de maatregel die dus het aankoopgedrag het meest beïnvloedt.

Aankoopgedrag van echte klanten

Nu was het onderzoek virtueel: deelname was mogelijk vanaf de laptop of pc. Wat zegt de uitkomst van het onderzoek dan voor het aankoopgedrag van échte klanten in een échte supermarkt? Vellinga: “Er zijn in het verleden wel door onderzoekers pogingen gedaan om het aankoopgedrag van klanten in supermarkten in kaart te brengen. Maar dat bleek heel lastig, omdat de omgeving niet controleerbaar is.”

Heel anders dus dan het onderzoek van het RIVM en de VU, waarin precies vaststond aan welke deelnemers welke informatie verstrekt was. “Achteraf zeiden de deelnemers dat hun virtuele aankoop in grote mate overeenkwam met wat ze in werkelijkheid zouden doen.”

De consumptie van vlees ligt onder vuur, vooral omdat de invloed op het klimaat zo groot is. Het kabinet kondigde eerder dit jaar dan ook een onderzoek aan naar de invoering van een vleestaks. Maar het voorstel oogstte zoveel protest in de Tweede Kamer dat minister Henk Staghouwer van landbouw in een reactie liet weten dat hij een ‘rigoureuze prijsverhoging’ niet ziet zitten.

Het onderzoek is nog gaande, maar of het tot een voorstel leidt dat kan rekenen op voldoende politieke steun, is twijfelachtig. Alleen D66, GroenLinks, Partij voor de Dieren en Staghouwers eigen ChristenUnie zien een vleestaks zitten, de meeste andere partijen vinden het maar niks. Vooral VVD, CDA en PVV zijn fanatieke tegenstanders, vooral onder het mom dat een speklap en gehaktbal geen luxevoedsel moeten worden, dat alleen rijke Nederlanders zich kunnen veroorloven.

De hamvraag: waarom komen we maar niet van dat vlees af?

In 2020 zijn we per persoon bijna 2 kilo minder vlees gaan eten. Reden om de vlag uit te hangen? Nou nee, want we eten nog altijd veel vlees. Hoe kan dat nou, iedereen is intussen toch flexitariër?

Nederlanders willen minder vlees eten, maar de consumptie blijft stabiel

Driekwart van de Nederlanders wil minder dieren en meer plantaardige eiwitten eten. Dat leidt nog niet tot een lagere vleesconsumptie, maar dat is vermoedelijk een kwestie van tijd.