Hoe een drinkbeker uit Kampen terechtkwam in de Canon van Nederland

Wie tot nog toe keek op de site van de Canon – de lijst met vijftig belangrijke personen, voorwerpen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis – treft daar al de naam van Kampen aan, onder het kopje De Hanze. Samen met steden als Zutphen, Zwolle en Deventer maakte de stad vanaf de late Middeleeuwen deel uit van het Hanzeverbond, een samenwerkingsverband van handelssteden.

Het Hanzeverbond vormde een profijtelijk netwerk van samenwerkende handelaren in producten als graan, hout en linnen. Het strekte zich uit van Nederland en België tot in het huidige Duitsland, de Baltische staten, Noorwegen en Polen.

Tot vandaag ontbrak het in het ‘venster’ over de Hanze (een van de vijftig vensters die de Canon telt) aan specifieke informatie over Hanzestad Kampen. Vanaf vanmiddag zullen daar dus de pronkstukken van het Stedelijk Museum in Kampen figureren, wat in het museum zelf in aanwezigheid van burgemeester Bort Koelewijn passend gevierd wordt.

Kijken naar de kwaliteit

Hoe kom je eigenlijk in de Canon? “Wij kijken naar instellingen in verschillende regio’s die ‘vertegenwoordigers’ van een venster kunnen worden. Soms nemen wij het initiatief, soms benaderen die instellingen ons”, zegt Carola van der Woude, woordvoerder van het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. Het Openluchtmuseum is de initiatiefnemer en voornaamste verantwoordelijke voor de Canon, waaraan verschillende musea meewerken.

Verzoeken worden zeker niet automatisch gehonoreerd, vertelt Van der Woude, soms worden ze afgewezen. “Er wordt echt gekeken naar de kwaliteit die instellingen te bieden hebben.” Het Amsterdamse Rijksmuseum is bijvoorbeeld met de Nachtwacht een ‘sleutelmuseum’, zeg maar vertegenwoordiger, van het venster Rembrandt.

Collectie voor het voetlicht

Nu het Stedelijk Museum Kampen een sleutelmuseum van het venster de Hanze is geworden, zijn de uitverkoren stukken en de raadzaal van het museum voor iedereen zichtbaar op canonvannederland.nl. “We hopen uiteraard op deze manier onze collectie meer voor het voetlicht te brengen, en meer bezoekers te trekken”, zegt conservator René van Mierlo van het museum.

Eén stuk dat in de Canon wordt opgenomen is een vredesverdrag uit 1370, getekend in het Duitse Stralsund. Het museum toont daarvan een reproductie. Het origineel, dat zich in de collectie van het stadsarchief van Kampen bevindt, is te kwetsbaar om langdurig te exposeren. Het document bezegelde de vrede met de Deense koning Waldemar, die een bedreiging vormde voor het Hanzeverbond. “Kampen droeg in de oorlog tegen Denemarken net zoveel schepen en zeesoldaten bij als alle andere Nederlandse Hanzesteden samen”, vertelt Van Mierlo. “Dat illustreert het grote belang van Kampen in die periode.”

Arrogantie van de macht

Treffend voorbeeld van de rijkdom die de Hanze Kampen bracht, is de Schepenzaal uit 1545, dat deel uitmaakt van het museum. Van Mierlo: “In deze zaal, in Renaissancestijl, vergaderde het stadsbestuur, en werd rechtgesproken Het is een van de weinige historische raadzalen in Hanzesteden die intact zijn gebleven. In de schouw bevinden zich beelden van de beeldhouwer Colijn de Nole, opgedragen aan keizer Karel V. Het zijn allegorische voorstellingen van kwaliteiten die van goed bestuur worden verwacht: gerechtigheid, matigheid, macht en vrede.”

Het derde museumstuk dat is opgenomen in de Canon is een zilveren drinkhoorn van het Kamper Sint Anna- of Rijnschippersgilde, met de kop van een hond die zijn tong uitsteekt. De vervaarlijk uitziende kop grijnst degene aan die het drinkende gildelid tegenover zich heeft. Van Mierlo: “Die beker illustreert niet alleen de rijkdom, maar ook de macht, om niet te zeggen de arrogantie van de macht.”

Lees ook:

Hernieuwde geschiedeniscanon: Karel V eruit, Anton de Kom erin

Meer aandacht voor vrouwen, diversiteit en regionale spreiding. Dat zijn de opvallendste veranderingen in de nieuwe Canon van Nederland.

Brengt een Vlaams canon gedeelde kennis, of is het staatspropaganda?

Over twee jaar moet ook Vlaanderen, niet België, een historische canon hebben. Veel Vlaamse historici van naam distantiëren zich bij voorbaat van het project. “Een canon zet een eenzijdige Vlaams-nationalistische bril op.”