Reconstructie
Hoe de Leidse farmaceut Halix in een Europees vaccinconflict belandde
De onopvallende Leidse farmaceut Halix belandde deze week in een Europees politiek conflict. Op 26 maart werd bekend dat het bedrijf het coronavaccin van AstraZeneca mag produceren. Lees het profiel dat wij eerder over het mysterieuze bedrijf schreven. Hoe raakte het bedrijf verstrikt in een Europees politiek conflict?
Rondom het bedrijf hangt een zweem van geheimzinnigheid. Sinds het Leidse Halix een deal sloot met farmaceut AstraZeneca, midden vorig jaar, praat het bedrijf niet met de media. Achter de muren van het moderne pand op het Leidse Bio Science Park liggen vermoedelijk miljoenen doses van het AstraZeneca-vaccin opgeborgen voor de Britse markt. Hoeveel precies, dat is onduidelijk. “Ze hebben allerlei geheimhoudingsverklaringen getekend”, zegt Wilbert Bannenberg, die als arts 35 jaar in de geneesmiddelenvoorziening heeft gewerkt en voorzitter is van de stichting Farma ter Verantwoording. “Wij moeten als experts raden hoe het zit.”
Normaal gesproken is Halix, een dochterbedrijf van de Duitse Droege groep, een relatief onopvallende producent. Op verzoek van farmaceutische bedrijven maakt de Leidse firma vaccins tegen hiv, het zikavirus en influenza. Een zusterbedrijf ontfermt zich over medicijnen tegen huisstofmijtallergie en wespensteken.
Toch werd Halix het onderwerp van een politiek conflict tussen de EU en Groot-Brittannië. De EU aast op de grondstoffen voor het vaccin, die officieel zijn geproduceerd voor de Britse markt. Het tekort daaraan is groot; daarom levert AstraZeneca in het eerste kwartaal niet de beloofde honderd miljoen doses aan Europa, maar dertig miljoen. En ook het tweede kwartaal zal AstraZeneca waarschijnlijk maar 70 miljoen doses leveren, in plaats van de 180 miljoen waar Europa op rekende.
Werk in opdracht
Het is een politiek conflict en Halix zit er middenin, zegt Ellen ’t Hoen, als jurist gespecialiseerd in intellectueel eigendom van medicijnen. “AstraZeneca is een Engels bedrijf en heeft vorig jaar snel afspraken gemaakt met een aantal bedrijven, waaronder Halix in Leiden.” Het Nederlandse kabinet sprak vorig jaar mei eveneens met het Leidse bedrijf en stelde voor te investeren voor meer capaciteit. “AstraZeneca was ze voor. Nu claimt de EU er recht op te hebben, omdat AstraZeneca zich niet aan de beloofde afspraken houdt.”
Dat juist dit bedrijf in een politiek verstrikt is geraakt, is opvallend. Halix is een schakel in de lange, internationale productieketen van het AstraZeneca-vaccin. “Het is een zogeheten subcontractor”, zegt Wilbert Bannenberg. “Zelf produceren ze geen vaccins. Dat doen ze alleen in opdracht van andere bedrijven, in dit geval AstraZeneca.”
Groot is het bedrijf niet, uniek evenmin. Halix, waar zo’n 80 mensen werken, is ‘gewoon een fabriek, met grote stalen vaten en slimme mensen’, zegt Bannenberg. “In Europa zijn verschillende vergelijkbare fabrieken.”
Belangrijke schakel
Halix is wel een belangrijke schakel in de productie van het vaccin. “Het AstraZeneca-vaccin maakt een reis door Europa, voordat het in prikbare vorm bij de GGD belandt”, zegt Bannenberg. “Die reis begint in Oxford, waar wetenschappers op kleine schaal het vaccin hebben ontwikkeld. Dan gaat het naar Halix, waar wetenschappers dat vaccin eigenlijk kopiëren door het te laten groeien in cellen.”
Inmiddels liggen er miljoenen doses opgeslagen in grote stalen vaten, legt Bannenberg uit, maar Halix heeft niet de capaciteit om de vaccins af te vullen in flesjes of spuiten. “Zie het zo: ze maken appelmoes, maar geen blikjes of glazen”, zegt hij. “Italië maakt die wel, miljoenen, dus worden ze daarheen geëxporteerd.” Woensdag ontdekten Italiaanse inspecteurs zo’n 29 miljoen doses in een fabriek ten zuiden van Rome, klaar om te vertrekken naar Groot-Brittannië, tot woede van de EU. Die willen de export koste wat kost tegenhouden.
Het bouwen van een extra fabriek, zoals die van Halix voor de productie van AstraZeneca, is wel mogelijk, denkt Bannenberg, maar dat kan maanden duren. “Die moet je ontwikkelen, je moet de rechten aanvragen, je moet kennis doorgeven. Dat kost allemaal tijd. En die hebben we niet.”
Lees ook:
EU maakt zich op voor strenger toezicht vaccinexport
Met name ingegeven door frustratie over trage leveringen van vooral AstraZeneca en de grote voorsprong van de Britse prikcampagne is er een nieuwe maatregel van kracht: de EU gaat scherper toezien op de export van coronavaccins.
