Het weren van een complotdenker is juridisch twijfelachtig

David Icke, complotdenker en verspreider van antisemitische denkbeelden, was donderdag met de auto op weg naar Nederland toen de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) hem meedeelde dat hij hier het land niet inkomt. Icke is inmiddels teruggekeerd naar Engeland, zijn thuisland. Hij zou zondag in Amsterdam spreken tijdens een demonstratie van de organisatie Samen voor Nederland.

Het op voorhand weren van een spreker op een demonstratie is een juridisch mijnenveld. Minister van justitie Dilan Yesilgöz schreef twee weken geleden aan de Kamer dat Icke niet eenvoudig geweigerd kan worden. “In artikel 7 van de Grondwet is censuur door de overheid verboden.” De minister meldde ook dat ze ‘de vrijheid van meningsuiting en de demonstratievrijheid hoog in het vaandel’ heeft staan.

Ernstige bedreiging

De Britse complotdenker wordt nu alsnog geweerd, vanwege de ‘nationale veiligheid’. Zijn aanwezigheid zou zorgen voor een ‘actuele, werkelijke en voldoende ernstige bedreiging’. Er kan dreiging ontstaan tussen verschillende demonstrerende groepen, maar ook richting Icke zelf. Opvallend is dat hij de komende twee jaar niet welkom is. En dat dit bovendien geldt voor het gehele Schengengebied, 26 landen in de Europese Unie.

De IND mag dit verstrekkende besluit nemen zonder overleg met de andere landen, zegt een woordvoerder. Icke staat nu geregistreerd in het Schengen Informatie Systeem. Zodra hij langs de douane in Nederland, maar bijvoorbeeld ook die in Spanje, Litouwen of Slovenië wil, slaat het systeem alarm.

Het gebeurt niet vaak dat mensen vanwege onwelgevallige en omstreden ideeën de toegang tot het land wordt ontzegd. Het overkwam de afgelopen jaren meerdere buitenlandse imams die in Nederlandse moskeeën wilden komen preken. In 2019 kwam de Amerikaanse spreker Steven Anderson het land niet in, onder meer vanwege zijn opvattingen over abortus en het homohuwelijk. Toenmalig staatssecretaris van justitie Mark Harbers zei dat het kabinet “krachtig optreedt tegen extremistische sprekers die met het verspreiden van hun denkbeelden de vrijheden van anderen inperken, of zelfs aanzetten tot haat of geweld.”

Ook Anderson werd destijds geweerd uit alle Schengenlanden. Het is de meest voor de hand liggende optie, vertelt de IND-woordvoerder. Anderson en Icke zijn niet visumplichtig. Het weigeren van zo’n inreisdocument is een eenvoudiger manier om iemand buiten te houden, maar dat is hier dus niet aan de orde.

Juridische mogelijkheden

De demonstratie van zondag gaat in ieder geval door en in theorie is het nog mogelijk dat Icke fysiek aanwezig zal zijn. De organisatie, waar Forum voor Democratie en Viruswaarheid bij zijn betrokken, broedde vrijdag nog op juridische mogelijkheden om het besluit van de IND aan te vechten. Het is de vraag of een kort geding, zo vlak voor zondag, nog haalbaar is.

Hoogleraar algemene rechtswetenschap Jan Brouwer heeft kritiek op de weigering van Icke. Tegen de NOS noemde hij dit ‘een verkeerde reactie’. “Bijna alle demonstraties verstoren de openbare orde. Dan moet je maar genoeg politie beschikbaar stellen.”

Lees ook:

Wat is toch die reptielen-complottheorie, en wat is de overlap met het antisemitisme?

Zelf betwist hij het, maar de reptielen-complottheorie van de omstreden David Icke vertoont volgens experts overeenkomsten met het antisemitische gedachtegoed.