Belastingdienst
‘Het stempel is nu weg, we zijn geen fraudeurs’
Voor de één is het een afsluiting, voor de ander niet. Hoe gaan de getroffen ouders van de toeslagenaffaire de Kerst in? Trouw sprak met twee gezinnen.
Gedupeerde Evrim Uyar: ‘Langzaamaan ontwikkelde ik een allergie voor standaardbrieven’
Evrim Uyar (40) schrok toen ze begin deze week las hoeveel geld ze terugkrijgt van de Belastingdienst. Na vijf jaar gedoe stond het daar zwart op wit: 30.000 euro, waarvan 5500 euro als compensatie. “Pas toen drong tot me door hoeveel geld ik onterecht heb terugbetaald”, zegt de moeder van twee. “Bijna 25.000 euro!”
Uyar is een van de ongeveer driehonderd ouders die geld krijgen omdat ze in 2014 onterecht door de Belastingdienst aangewezen werden als fraudeurs. Daardoor moesten de ouders duizenden of tienduizenden euro’s aan kinderopvangtoeslag terugbetalen, terwijl ze er eigenlijk wel recht op hadden. Na jaren procederen, druk vanuit de Tweede Kamer en de media kwam dinsdag het verlossende bericht dat Uyar en de anderen rond 20 december het geld op hun rekening gestort zouden krijgen.
Vol verwachting controleert Uyar donderdag haar rekening. Ze staat in haar kantoor in de Rosaschool in de Amsterdamse Bloemenbuurt. “Nog niets. Maar dat zal vanzelf wel komen”, zegt ze met een vleug optimisme die de schooldirecteur typeert. Een karaktertrek die goed van pas komt in haar werk op een basisschool in een wijk met veel armoede, maar ook tijdens de eindeloze avonden die ze afgelopen jaren besteedde aan de zoektocht naar gerechtigheid. Gisteren belde ze Trouw om te zeggen dat het geld inderdaad op haar rekening staat.
“In het begin had ik nog niet goed door dat er iets fout zat. De Belastingdienst vroeg in 2014 of ik kon onderbouwen dat ik recht had op de toeslag”, vertelt Uyar. Dat de overheid goed controleert of mensen niet onterecht toeslagen krijgen, vindt de Amsterdamse niet meer dan logisch. Dus toog ze met een stapel bewijsstukken naar de Belastingdienst. “In de hoop dat ik iets meer uitleg zou krijgen.”
Met spoed terugbetalen
Het bleek ijdele hoop. De stukken werden met een vriendelijke glimlach in ontvangst genomen. In de maanden daarna stroomden de brieven binnen. Of ze met spoed de toeslagen kon terugbetalen. Dat deed Uyar. En tegelijkertijd probeerde ze uit te vinden waarom ze geen recht meer had op die toeslag. “Als ik belde werd ik van het kastje naar de muur gestuurd. En op schriftelijke vragen kreeg ik alleen standaardbrieven terug. Langzaamaan ontwikkelde ik een allergie voor standaardbrieven.”
Dat de Belastingdienst haar als fraudeur zag, begreep Uyar pas toen advocaat Eva González Pérez haar benaderde. Die nam contact op met alle gedupeerden die via een bureau in Eindhoven gastouders als oppas hadden geregeld. Dat bureau nam de administratieve kant voor zijn rekening, de gastouders kwamen uit de regio van de ouders zelf. Zo kwam Uyar in contact met andere gedupeerden. “Die hadden het vaak nog veel zwaarder”, benadrukt ze. “Er zijn gezinnen die door deze toestand hun huis zijn uitgezet en diep in de schulden zitten. Echt vreselijk.”
“Financieel gezien kon mijn gezin het aan”, zegt Uyar. “Ik heb een goede baan. En mijn man heeft een eigen bedrijf, waardoor we gewend zijn een buffertje te moeten hebben. Maar het is heftig om als fraudeur bestempeld te worden.” De brief die ze deze week kreeg, voelt als een afsluiting. “Het stempel is nu weg, we zijn geen fraudeurs.”
De compensatie ziet ze vooral als kerstbonus. “Ik ga ermee aflossen. En misschien iets leuks doen met de kinderen. Die hebben wel recht op wat extra aandacht na die drukke jaren.”
Gedupeerde Anousma Basant: ‘Alsof de Belastingdienst me bewust wilde pakken’
“Regel het nou eens met de belastingdienst”, hoorde ze de afgelopen jaren constant van mensen om haar heen. “De schuld staat toch op jouw naam? Dan moet je net als iedereen betalen.” De gedachte dat het ook weleens aan de overheidsinstantie zelf kon liggen, kwam bij collega’s, vrienden en zelfs familie van Anoesma Basant (42) nauwelijks op. Zelfs nu er zoveel media-aandacht is voor de kinderopvangtoeslagaffaire, merkt Basant nog maar weinig steun en begrip. “Ik denk dat bij iedereen nog een beetje moet indalen wat er is gebeurd.”
In haar flat in Capelle aan den IJssel schenkt ze een kop thee in. Basant woont er met haar man en kinderen. Drie jongens van inmiddels 19, 11 en 9 jaar. De twee jongste spelen in hun slaapkamer. De enorme witte kunstkerstboom in de woonkamer reikt nagenoeg tot het plafond. “Die stond er al voor Sinterklaas, zodat we er extra lang van kunnen genieten.”
Drie vuistdikke mappen op de salontafel ontsieren het knusse huiskamersfeertje. Ze vormen het complete dossier van Basant bij de Belastingdienst. Het is een rimboe van papieren en gekleurde tabbladen, onlangs ’s avonds laat door een koerier gebracht. “Het is vreselijk onoverzichtelijk”, bevestigt Basant.
Belastingdienst is toch een goede instantie?
Haar oudste kind zat elf jaar geleden bij kinderopvang De Parel in Capelle aan den IJssel, waarvan de eigenaar een fraudeur bleek. Die incasseerde tussen 2008 en 2011, evenals voor honderd andere ouders, 22.000 euro aan kinderopvangtoeslag op haar naam. Winand, Basants oudste zoon, kreeg er maar drie maanden buitenschoolse opvang. De fraude bij De Parel is een van de zogeheten Caf-zaken. Waarschijnlijk volgt hiervoor compensatie.
Ondanks de torenhoge schuld vroeg Basant een jaar later weer kinderopvangtoeslag aan. Voor een crèche voor de jongste zonen. “De Belastingdienst is toch een goede instantie? Ze zien dat mij geen blaam treft, dus schelden ze de schuld op mijn naam wel kwijt, dacht ik.” Maar ze ontving niets meer en moest 12.000 euro voor kinderopvang en aanmaningen zelf betalen.
Basant raakte in de put en verloor haar baan als verkoopster bij een parfumerie. “Ik was afwezig, vergat zelfs diensten. Ik vertelde mijn leidinggevenden alles, maar ze begrepen het niet.” Om de schuld te betalen en om op de kinderen te kunnen passen, werkte ze jarenlang vaak zeven avonden per week in een callcenter. Maar dat was niet het ergst. “Het allerergst is dat zelfs vrienden en familie soms nog steeds zeggen dat ik beter had moeten opletten. Want de Belastingdienst heeft toch altijd gelijk? Nou, niet dus.”
In haar dossier ontdekte Basant dat de Belastingdienst in 2013 al moest hebben geweten van haar onschuld. Een deel van de ouders bleek betrokken bij de fraude bij De Parel, maar Basant vindt haarzelf terug op een lijstje met ‘goedwillende ouders’. Die is door de Belastingdienst opgesteld. “Ik begrijp niet dat ze mij alles laten betalen”, zegt ze, terwijl ze een stilte laat vallen. “Alsof ze me bewust willen pakken.”
Enorm dankbaar en opgelucht is ze met de aandacht die gedupeerde ouders eindelijk krijgen. En nu de eerste ouders zijn terugbetaald, gloort er hoop. Maar zelfs als ze wordt terugbetaald, neemt dat de angst niet weg. “Als ik politie zie rijden, als mijn man later thuiskomt dan verwacht, of als ik de postbode zie, sta ik doodsangsten uit. Bang voor nieuwe schulden. Ik verstik bij de gedachte aan de Belastingdienst en weet niet of dat ooit verandert. Ik ben voor het leven getekend.”
Nog tientallen miljoenen aan terugbetaling te gaan
Een kleine groep ouders heeft al geld teruggekregen van de Belastingdienst. Er zullen nog duizenden compensaties volgen.
De ouders die vóór de Kerst compensatie hebben gekregen, vormen het topje van de ijsberg. Er zullen nog duizenden compensaties volgen voor mensen die slachtoffer zijn geweest van de vooringenomen houding van de Belastingdienst. Dat gaat in de tientallen miljoenen lopen.
Wie hebben er nu geld gekregen?
Een groep van 302 ouders waarmee de kinderopvangtoeslagaffaire aan het rollen kwam. Zij vormen de Caf 11-zaak, vernoemd naar het speciale fraudeteam van de Belastingdienst, de Caf. Hun recht op kinderopvangtoeslag werd in 2014 stopgezet, toen hun Eindhovens gastouderbureau in het vizier van de opsporingsdienst kwam. De ouders wisten zelf niet waarom. Een klein deel krijgt geen compensatie, omdat na nieuw onafhankelijk onderzoek is gebleken dat ze destijds echt geen recht hadden op kinderopvangtoeslag.
Hoeveel compensatie krijgen deze ouders?
Het kabinet heeft het advies van de commissie Donner van half november overgenomen. De ouders krijgen alsnog de toeslag waar ze recht op hadden (in de jaren 2012-2014) plus een kwart van dit bedrag als compensatie voor materiële schade. Voor immateriële schade krijgen ze 500 euro per half jaar sinds ze hun terugvordering aanvochten. Nog niet vergoed zijn invorderingskosten en eventuele uitgaven aan rechtsbijstand, dat komt nog. Ook als iemand gedwongen zijn auto of huis moest verkopen, is dit nog niet meegenomen. “Ruim 200 ouders krijgen een bedrag tot 20.000 euro, ruim zeventig ouders een bedrag daarboven, met als hoogste bedrag 66.000 euro”, schreef inmiddels ex-staatssecretaris Menno Snel begin december aan de Tweede Kamer.
Wie kunnen er nog meer compensatie verwachten?
Zo’n 9000 gezinnen naar schatting, volgens Snel. Daarmee kan het totaalbedrag aan compensaties oplopen tot tientallen miljoenen. In totaal liepen er 167 Caf-zaken, vooral over kinderopvangtoeslag, maar ook over huur- en zorgtoeslag. In al deze zaken opereerde de Belastingdienst hoogstwaarschijnlijk met dezelfde ‘institutionele vooringenomenheid’, in de woorden van Donner. De Auditdienst Rijk onderzoekt dit en Donner komt eind januari met een vervolgadvies. Daarnaast zijn er nog individuele toezichtzaken tegen mensen geweest, die mogelijk ook in aanmerking komen. In zijn laatste brief aan de Kamer schreef Snel dat ook bij terugvordering van het kindgebonden budget fouten zijn gemaakt. Zijn opvolger zal daarom alle systemen en processen bij de afdeling Toeslagen doorlichten.
Moet iemand zich gemeld hebben om in aanmerking te komen?
Niet iedereen die weleens een terugvordering heeft gehad van de Belastingdienst komt in aanmerking. Het toeslagenstelsel werkt nu eenmaal met vooruitbetaling en toetsing achteraf, waardoor correcties aan de orde van de dag zijn. De compensatie die nu is uitgekeerd, is voor mensen die onterecht tot fraudeur zijn bestempeld. Vaak is hun zaak (protest tegen stopzetting) al gesloten, maar dat zal geen rol spelen, beloofde Snel. Lange tijd oordeelde immers zelfs de hoogste rechter in meerdere rechtszaken dat de Belastingdienst formeel juist handelde. Daaraan kwam pas in oktober een eind, toen de Raad van State ineens oordeelde dat deze ‘alles-of-niets’-houding bij het toekennen van toeslagen onrechtvaardig is. Mensen die menen dat ze ook onterecht hebben terugbetaald of geen toeslag kregen, kunnen zich alsnog melden. Niet bij de Belastingtelefoon, maar bij een apart nummer. Een tijdelijke afdeling van honderden mensen zal al deze compensaties regelen.
Lees ook:
Snel waarschuwt bij zijn aftreden: Nieuwe fouten zullen er echt komen
Staatssecretaris Snel, die een zware portefeuille had, is afgetreden. Voor het kabinet komt zijn vertrek op een slecht moment.
