Het lukt de industrie niet om overgewicht terug te dringen. ‘Geld verdienen gaat boven gezondheid’

Nog altijd heeft de helft van de Nederlanders overgewicht. Waarom is het nog niet gelukt dat aantal te laten dalen?

Trots poseert influencer Thomas van Grinsven naast een stapel chocoladerepen, zijn mond geopend in een geluidloze ‘wauw’. ‘Hoeveel Milkarepen tel jij?’, staat er onder de Instagram-foto. ‘Als ambassadeur mag ik mijn lengte in Milkarepen weggeven.’

Een stapel chocoladerepen wegwerken: dat past niet helemaal in het streven van de overheid om overgewicht terug te dringen. Van de volwassenen heeft de helft overgewicht, en 15 procent obesitas, zo bleek vorige vorige week uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Die percentages zijn al jaren ongeveer hetzelfde. Ook een op de zes kinderen heeft overgewicht.

Het voorbeeld met Van Grinsven komt uit een rapport over kindermarketing. De voedingsbranche heeft beloofd af te zien van reclame voor ongezonde producten voor 12-minners. Die mogen in theorie geen Instagram-account aanmaken. Maar de praktijk is anders, en Van Grinsven is overduidelijk een kinderidool, stelt onderzoeksbureau Panteia.

De tekst loopt door onder de afbeelding.

‘Rigoureuze maatregelen nodig tegen ongezonde marketing’

Het idee dat de branche het probleem zelf wel oplost, is een van de redenen dat het onvoldoende lukt om overgewicht aan te pakken, denkt Jessica Kiefte-de Jong, hoogleraar volksgezondheid aan het Leids Universitair Medisch Centrum. “Uiteindelijk gaat geld verdienen te vaak boven gezondheid”, zegt ze. Al zijn er wel stapjes gezet: van sommige snacks zijn de porties kleiner geworden, of ze worden stukje bij beetje minder ongezond. Maar Kiefte vindt rigoureuze maatregelen nodig.

Staatssecretaris Maarten van Ooijen (volksgezondheid) werkt aan een wettelijk verbod op marketing voor ongezonde voeding voor iedereen onder de 18. Dat maakt het makkelijker ook reclame door influencers aan banden te leggen. Kiefte zou het liefst zien dat ook voor volwassenen de marketing van ongezonde voeding wordt beperkt. Fabrikanten, winkels en horeca geven naar schatting jaarlijks ruim 1,6 miljard euro uit aan marketing, waarvan rond de 80 procent aan ongezonde producten.

Ook vind Kiefte dat de vrijwillige Nutri-Score verplicht moet worden. Dat label geeft snel een indruk van hoe (on)gezond een product is. Het staat al op sommige supermarktproducten en is afgelopen week door Van Ooijen aangemerkt als het officiële landelijke voedingslabel, maar het kan volgens de staatssecretaris alleen in Europees verband verplicht worden gesteld. Volgens Kiefte stimuleert het label fabrikanten ook om hun producten gezonder te maken.

Meer obesitas in wijken met veel ongezonde eettenten

Met een snackbar op de straathoek stimuleert onze leefomgeving ons niet om gezond te eten, vindt Kiefte. Volgens haar komt obesitas meer voor in wijken met een ‘clustering’ aan ongezonde eettenten. Deels komt dat misschien doordat de vraag naar ongezond eten daar hoger is, maar volgens Kiefte creëert de beschikbaarheid ook nieuwe vraag.

Vooral wie al stress heeft, is gevoelig voor de verleiding van gemaksvoedsel dat voor het grijpen ligt, zo blijkt volgens Kiefte uit onderzoek. “Dat kan bijvoorbeeld financiële stress zijn.” Daarbij komt dat gezond eten vaak ingewikkelder is: het vereist meer planning om een weekmenu te maken dan om even een patatje te halen. En wie stress heeft, heeft minder ruimte in zijn hoofd om vooruit te denken.

Psychologische ondersteuning niet altijd vergoed

Hulpverleners leggen volgens Kiefte nu vaak de nadruk op uitleggen wat een gezond eetpatroon is, maar dat weten de meeste mensen wel. Volgens Kiefte is ook psychologische ondersteuning nodig. Mensen met obesitas hebben vaker dan gemiddeld ingrijpende gebeurtenissen meegemaakt in hun leven. Ze hebben hulp nodig om beter met emoties en eten om te kunnen gaan.

Sinds kort kunnen sommige mensen met obesitas of overgewicht meedoen met een intensief leefstijlprogramma van twee jaar. Maar juist mensen die worstelen met overgewicht én complexere psychologische problemen, komen daarvoor niet in aanmerking. Hetzelfde geldt voor mensen die nog geen ernstig overgewicht hebben. Kiefte vindt dat dit middel voor een veel grotere groep moet worden vergoed.

Gemeenten moeten ook kunnen ingrijpen om de verleiding weg te nemen, bijvoorbeeld door de vestiging van snackbars rond scholen te beteugelen, vindt Kiefte. “Als zo’n zaak er eenmaal zit, gaan er kinderen naartoe”, zegt ze. “Eerst misschien een klein groepje, daarna wordt het de norm in hun omgeving. Uiteindelijk groeit een groep kinderen op met het idee dat het normaal is daar te eten.”

Lees ook:

Wat komt eerst bij kinderen: ongezond eetgedrag of overgewicht?

Eetgedrag, beweging en lichaamsgewicht zijn gerelateerd. Maar je vindt bij opgroeiende kinderen niet de verbanden die je verwacht.

Is een obesitasmedicijn de oplossing voor mensen met ernstig overgewicht?

Voor het eerst is er een middel tegen obesitas dat in Nederland wordt vergoed. Is dat de oplossing tegen overgewicht?