Het kabinet stopt met buitenlandse adopties wegens misstanden

De spiegel waar de overheid zo lang niet in wilde kijken. Zo beschreef demissionair minister Sander Dekker het vernietigende onderzoeksrapport over adoptiemisstanden. De keiharde conclusies van de commissie-Joustra leidden maandag tot een excuus van het kabinet aan de geadopteerden, maar dienen in de toekomst mogelijk ook tot munitie in de rechtszaal.

Bovendien zullen buitenlandse adopties voorlopig helemaal worden opgeschort. Vrijdag werd al bekend dat de commissie-Joustra dat had aanbevolen, maandag volgde de officiële mededeling van het kabinet. Gezinnen die al toestemming hebben een kind naar Nederland te halen (ongeveer 400 volgens de Landelijke Vereniging van Adoptieouders, LAVA) kunnen de procedure nog afronden, maar nieuwe aanvragen worden voorlopig niet in behandeling genomen omdat het kabinet onvoldoende kan garanderen dat niet nog altijd misstanden plaatsvinden.

Opvallend

Die conclusie is opvallend. De commissie onder leiding van oud-topambtenaar Tjibbe Joustra onderzocht in eerste instantie de adopties van kinderen uit Bangladesh, Brazilië, Colombia, Indonesië en Sri Lanka, tussen 1967 en 1997. Toch concludeert de commissie dat de ernstige misstanden die ze bij dat onderzoek tegenkwamen (onder meer kinderhandel, corruptie en vervalsing van documenten) op veel bredere schaal voorkwamen. Ook in andere landen. En ook na 1998.

Concrete voorbeelden van recente misstanden worden in het rapport niet gegeven. Tot onvrede van de LAVA, die de beslissing om alle adopties uit alle landen te stoppen erg vergaand vindt. Volgens de adoptieouders is er de laatste jaren juist veel verbeterd.

Sterke terugloop in aantal adopties

In ieder geval is het aantal adopties uit het buitenland de laatste jaren sterk teruggelopen. Van ongeveer 700 in 2010, tot 145 in 2019. Toch kan de Nederlandse overheid er volgens de commissie-Joustra niet zeker van zijn dat misstanden volledig zijn uitgebannen. Zolang het systeem in stand blijft waarin Nederlandse wensouders geld betalen, en kinderen uit zeer kwetsbare situaties worden gehaald, ligt misbruik op de loer, vrezen de onderzoekers.

“Ik heb mezelf de afgelopen tijd meerdere keren de vraag gesteld: steek ik mijn handen in het vuur voor de werkwijze van al die verschillende herkomstlanden?”, zei minister Dekker in reactie op het rapport. “En het antwoord op die vraag is: Nee. Dat doe ik niet.”

Definitief standpunt

Een nieuw kabinet zal een definitief standpunt moeten innemen over of, en onder welke voorwaarden, interlandelijke adoptie in de toekomst weer mogelijk moet worden gemaakt. Tot die tijd liggen buitenlandse adoptie-aanvragen dus stil.

Het rapport van de commissie-Joustra oordeelt hard over de rol van de Nederlandse overheid bij de adoptiemisstanden. Volgens de onderzoekers was de overheid al vanaf de late jaren zestig op de hoogte van de problemen, maar werden die niet adequaat aangepakt. In een aantal gevallen waren vertegenwoordigers van de Nederlandse overheid zelfs betrokken bij de misstanden, bijvoorbeeld door te gedogen dat bemiddelaars regels omzeilden.

Minister Dekker bood er maandag namens het kabinet excuses voor aan. “De overheid heeft niet gedaan wat van haar mocht worden verwacht. Dat is een pijnlijke constatering”, zei hij.

Geen schadevergoeding

Een algemene schadevergoeding voor geadopteerden die het slachtoffer zijn geworden van misstanden komt er niet. Wel zei Dekker dat de Staat zich voortaan niet meer zal beroepen op verjaring, wanneer geadopteerden een aansprakelijkheidsprocedure starten.

Dat laatste is goed nieuws, vindt Lisa-Marie Komp. Als advocaat staat ze onder meer Dilani Butink bij, die haar zaak zag stranden omdat de Staat zich beriep op verjaring en de rechter geen uitzondering wilde maken. Butink ging in hoger beroep, en mogelijk kan haar zaak nu wel inhoudelijk worden behandeld.

Het zou Komp niet verbazen als er naar aanleiding van het rapport meer zaken worden aangespannen tegen de Staat, of tegen de bemiddelingsbureaus die, zoals de onderzoekers concluderen, in veel gevallen ook al lange tijd op de hoogte waren van de misstanden. “Ik heb nu twee aanhangige zaken, maar ik ben in contact met veel meer mensen met vergelijkbare problemen”, zegt ze. “In elke zaak maak je afwegingen. Verjaring kan een reden zijn geweest om tot nu toe geen zaak aan te spannen. Ondanks dat wel degelijk heel veel mis is gegaan.”

Lees ook:

Commissie tegen kabinet: ‘Stop met adopties uit buitenland’

Nederland moet stoppen met buitenlandse adopties, concludeert de commissie-Joustra. Geadopteerden in Nederland zijn blij met dat advies, maar waarschuwen het kabinet dat er meer nodig is.