ReportageTrein
Het is propvol in de trein, en dan eet je buurvrouw ook nog een frietje mayo
Een recordaantal reizigers klaagt over te drukke treinen. Toch zal de dienstregeling de komende tijd verder worden ingeperkt. Verslaggever Tim van der Pal stapte tijdens de spits in de intercity van Rotterdam naar Amsterdam, om te ervaren hoe dicht mensen op elkaar gepakt staan.
In de intercity van 17:12 van Rotterdam Centraal naar Amsterdam Centraal heeft een vrouw een spaarzame zitplek gevonden. Op een klapstoel op een van de balkons eet ze een frietje met mayonaise. Terwijl de vrouw de frietjes een voor een behendig met een vorkje uit de zak wipt, kijken de reizigers om haar heen een andere kant op. Het is druk, op elkaar gepakt hoor je de muziek uit de oordopjes van de andere reizigers. Af en toe vult een telefoongesprek van iemand het halletje, maar ook daar probeert men zo min mogelijk aandacht aan te schenken.
De laatste weken klagen reizigers steeds vaker over bomvolle treinen. De periode na de zomervakantie is altijd druk, maar de afgelopen periode ontving reizigersbelangenvereniging Rover zestig procent meer klachten dan in 2019. Het traject Rotterdam-Leiden-Schiphol is een van de grootste probleemgevallen. Er rijden momenteel maar twee treinen per uur. Eerst waren dat er zes.
In het halletje van de intercity van 17:12 ondervindt men de gevolgen. Een man, gekleed in een gewaad en met een tulband op zijn hoofd, wil naar het toilet. Zeker tien mensen moeten daarvoor van plek veranderen, en dat gaat moeizaam. Een jongen die naast de wc staat neemt het op voor de man. Of iedereen even aan de kant kan gaan, want de deur van de wc gaat naar buiten open. Als de man in het hokje is verdwenen, keert de rust weer terug in het halletje. Iedereen kijkt op zijn nieuwe plek weer strak naar het beeldscherm van zijn of haar telefoon.
Te weinig conducteurs
De oorzaak van alle problemen laat zich raden: personeelstekorten bij de NS. Omdat er te weinig conducteurs en machinisten voorhanden zijn, rijden er minder treinen. Ook zijn treinen korter, op die manier zijn er minder conducteurs per reis nodig.
Thijs van Daalen, regisseur vraag en aanbod bij de NS, begrijpt de frustratie van reizigers. “Maar de problemen zijn niet eenvoudig op te lossen”, zegt hij. De afgelopen weken paste hij veelvuldig de dienstregeling aan, om ook met minder personeel overal treinen te laten rijden. Normaal gesproken maakt Van Daalen één nieuwe dienstregeling per jaar, maar nu moet hij ad hoc gaten dichten. “Als we de dienstregeling aanpassen, verandert de lengte van treinen niet zomaar mee”, zegt Van Daalen. “Daarom rijden er nog veel korte treinen op drukke trajecten.”
2023
Daar komt vanaf december verandering in. De NS passen dan de dienstregeling aan op structureel minder treinen, zodat er langere treinen ingezet kunnen worden. Op een aantal trajecten, zoals Rotterdam-Leiden-Schiphol lukte dat afgelopen week al. Maar ook met langere treinen blijft het druk in de spits.
Dat zal ook in 2023 in het geval zijn. Het personeelstekort is immers niet zomaar verdwenen. Het duurt zes maanden voordat nieuwe conducteurs klaar zijn om zelfstandig op de trein te werken. De opleiding voor machinisten duurt nog langer.
Fascinerend
Reiziger Brian Arxhoek (23) laat zich door de drukte niet gek maken. Vanachter een vierkante bril kijk hij rustig het halletje in. “Aan het personeelstekort kan de NS niet zoveel doen”, vindt hij. “En we hebben nog steeds een heel mooi treinsysteem.”
Arxhoek kan het weten, hij is liefhebber van treinen en vindt Nederlandse treinen veel beter dan bijvoorbeeld de Ierse. “Maar zo mooi als in Japan wordt het hier nooit”, zegt Arxhoek. Hij werkt al vijf jaar in kiosken op verschillende stations in Nederland en kijkt heel anders naar een drukke spits. “Ik snap dat de drukte voor reizigers vervelend is, maar ik vind het juist fascinerend. Al die mensen die kriskras door elkaar bewegen, wat een schouwspel.”
Op de website van reizigersbelangenvereniging Rover is te zien dat lang niet iedereen dat met Arxhoek eens is. Reizigers vragen zich online af waarom treinkaartjes even duur blijven terwijl de treinen voller zijn.
“Een terechte vraag. Maar we moeten blijven investeren om ook in de toekomst genoeg treinen te laten rijden”, laat een woordvoerder van de NS desgevraagd weten. Hij benadrukt dat de NS, los van de staatssteun tijdens corona, financieel op eigen benen moet staan. “Als we nu minder inkomsten krijgen, lost dat niks op maar vergroot het de problemen voor de toekomst.”
In de intercity uit Rotterdam is men ondertussen druk bezig niet om te vallen terwijl de trein station Leiden Centraal binnen slingert. Als de deuren opengaan kijken reizigers vanaf het perron de overvolle trein in. Een man in net pak, blaast zijn wangen bol. “Pfoe.”
Staatssecretaris Heijnen verwacht ‘stevige evaluatie’ NS
Staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur) verwacht een “stevige evaluatie” van de NS aan het einde van het jaar. De NS laten veel minder treinen rijden, met een klachtenregen over volle coupés tot gevolg.
Heijnen zei vrijdagmiddag dat ze de problemen verschillende malen heeft besproken met de NS. Ze noemde de manier waarop reizigers nu worden bediend ‘niet voldoende’. Een harde deadline legt ze de NS niet op, maar ze wil wel dat de zaken zo snel mogelijk geregeld zijn.
Dat zal in de praktijk moeilijk zijn. In een interne videoboodschap zegt NS-directeur Bert Groenewegen dat de dienstregeling de komende tijd mogelijk nog verder wordt afgeschaald. Volgens hem is er met het huidige personeelstekort geen andere oplossing. “De rek is eruit. Het werk drukt steeds zwaarder op een steeds kleinere groep. Met alle gevolgen van dien: instabiele roosters, onvoldoende ruimte om vrij te kunnen nemen en uitval.”
Volgens Groenewegen zijn er bij de NS op dit moment maar liefst 2200 vacatures, op in totaal 20.000 banen. Dat gat is niet zomaar gevuld, ondanks inspanningen van het huidige personeel. Hij houdt er daarom rekening mee dat het nodig kan zijn nog minder treinen te laten rijden. In augustus maakte de NS al bekend de dienstregeling die in december ingaat fors in te perken. Er zullen dan 10 procent minder treinen rijden dan in 2019, voor de coronacrisis. Groenewegen denkt dus dat het nodig kan zijn nog meer treinen te schrappen.
De staatssecretaris heeft begrip voor de problemen van de NS. De overheid vindt het als aandeelhouder van NS “van belang dat het publieke belang gediend wordt”, aldus Heijnen. Toch is het aan het bedrijf zelf, benadrukt ze. “Het is uiteindelijk de verantwoordelijkheid van NS om zaken goed op orde te krijgen.”
Lees ook:
Het klimaat heeft méér ov nodig, maar de NS schalen af
De NS laten minder treinen rijden, dit najaar al en ook in 2023. We móeten wel, zeggen ze, want we hebben te weinig machinisten en conducteurs. Kan dat zomaar? Worden treinreizigers zo niet de auto ingejaagd?
