Het grote testen gaat beginnen: maar is Nederland daar wel klaar voor?

Het is de fundering onder de coronastrategie van het kabinet: testen en opsporen. Oplaaiende besmettingshaarden kunnen snel worden geblust als bekend is waar iemand besmet is en met wie diegene in contact is geweest. Veel druk rust op de schouders van de GGD, die tachtig procent van alle testen voor zijn ­rekening neemt (de overige twintig procent vindt plaats in ziekenhuizen en verpleeginstellingen), en alle bron- en contactonderzoeken gaat uitvoeren. Sjaak de Gouw is GGD-directeur in de regio Hollands Midden en bij de landelijke GGD portefeuillehouder infectieziekten. Hij staat aan het hoofd van een enorme ­operatie, waarop ook kritiek is.

Je laten testen is in Nederland niet verplicht. Christian Hoebe (GGD Zuid-Limburg) zei donderdagavond bij de NOS dat misschien maar 25 tot 50 procent van de mensen met klachten zich gaan laten testen. Baart u dat zorgen?

“We zien dat in andere landen de testbereidheid verschilt. Het kan zijn dat het tegenvalt, dat mensen bang zijn voor de consequenties van een positieve test (14 dagen isolatie, huisgenoten in quarantaine, allerlei contacten die gebeld worden, red.). Het is in het belang van de samen­leving dat iedere coronabesmetting bekend wordt. Daarom komt het ­ministerie vanaf maandag met een campagne waarin een beroep wordt gedaan op de mensen thuis: Klachten? Blijf thuis en test je.

“Het kan ook dat honderd procent van de mensen met klachten of die nu ziek zijn zich willen laten testen. Dat scenario noemen we de boeggolf. Na die grote golf zal het aantal testen per dag stabiliseren. Die verwachting is op basis van de huidige testcijfers; een grote groep Nederlanders mag al worden getest maar het is niet druk bij de GGD’en.”

Kunnen de GGD’en die ‘boeggolf’ wel aan?

“Het callcenter staat de eerste dag klaar voor grote aantallen telefoontjes. Bij klachten worden mensen getest, maximaal 30.000 per dag. Vervolgens is de vraag: hoeveel mensen zijn er besmet en hoeveel moeten worden onderworpen aan een bron- en contactonderzoek. De ondergrens is naar verwachting: twee procent positief, de bovengrens is acht procent. Oftewel: bij maximaal 2400 mensen moeten we een bron- en contactonderzoek uitvoeren. Daarvoor hebben we de capaciteit in huis. Ter indicatie: bij mijn eigen GGD hebben we normaal tien bron- en contactonderzoekers. Nu zijn dat er 162. Op het hoogtepunt van de crisis moesten we landelijk ook al bij 1300 mensen bron- en contactonderzoeken per dag uitvoeren.”

Toen ging dat erg moeizaam, is het niet?

“Dat klopt, maar dat kwam met name omdat de concentratie van coronabesmettingen heel erg in Noord-Brabant zat en er sprake was van een crisisuitbraak. Nu kunnen GGD’en elkaar onderling veel beter bijstaan mocht dat nodig zijn. Iedere GGD werkt met hetzelfde registratiesysteem waardoor we snel kunnen bijsturen.”

Het duurt maximaal 48 uur voordat iemand een testuitslag heeft en de GGD initieert bij een positieve besmetting binnen 24 uur het contactonderzoek. Epidemiologen benadrukken het belang van snelheid. Gaat nu niet te veel tijd verloren?

“We proberen een uitslag zo snel mogelijk te krijgen zodat men kan starten met het contactonderzoek. Daarvoor zijn we afhankelijk van het laboratorium dat de test verwerkt.

“Alles bij elkaar, het testen, vervoeren, verwerken en analyseren van het monster, lukt in de meeste gevallen binnen 12 uur. Dan beginnen we het liefst direct met bellen. We weten echter ook dat toen de crisis op zijn hoogtepunt was, laboratoria soms 24 uur nodig hadden en de GGD’en het erg druk hadden. Die 48 uur in het protocol moet je zien als een maximum.”

Besmet betekent isolatie, dat is helemaal afgezonderd?

“Ja dat adviseren wij wel. Zorg dat je alleen bent, het liefst met een eigen kamer en toilet. We weten dat dit niet altijd kan, maar probeer je huisgenoten niet te besmetten. Hetzelfde geldt voor huisgenoten die in quarantaine moeten.”Maar u gaat iemand in isolatie of quarantaine niet controleren, of ze toch stiekem naar buiten gaan?

Maar u gaat iemand in isolatie of quarantaine niet controleren, of ze toch stiekem naar buiten gaan?

“In andere landen is quarantaine een verplichting, hier een verzoek. Op basis van de afgelopen drie maanden weten we dat mensen bereid zijn de richtlijnen te volgen. We bellen mensen twee keer terug: op dag zeven en dag veertien. Hoe gaat het? Heeft u (nog) klachten? Zijn er praktische problemen?”

Maar de GGD’en gaan niet dagelijks bellen met de coronapatiënt en hun directe contacten, bijvoorbeeld om ze te controleren op temperatuur zoals in Duitsland. Is ons protocol niet te vrijblijvend?

“Dat is een bewuste keuze die door het RIVM is gemaakt. In Limburg hebben we mensen een tijdje elke dag gebeld. Dat vonden ze irritant, het gesprek ontaardde in een vorm van routine die niet het beoogde ­effect had.

“We bellen mensen drie keer, maar bieden ze op dag één aan om vaker te bellen als ze dat willen. Bijvoorbeeld omdat ze er thuis alleen voor staan. En als iemand klachten of koorts krijgt, dan testen we ze.”

We weten inmiddels dat mensen het virus bij zich kunnen dragen terwijl ze niet of nauwelijks klachten ontwikkelen. Maar een huisgenoot of direct contact zonder klachten wordt niet getest?

“Nee. We stellen vast: klachten of niet? Als het goed is, is de huisgenoot dan in quarantaine en kan die niemand besmetten. We gaan de huisgenoot niet aan een bron- en contactonderzoek onderwerpen omdat de kans op presymptomatische besmetting (iemand besmetten zonder te hoesten of niezen, red.) heel klein is. Daarvoor baseren we ons op het RIVM, zij gaan over het protocol.”

Lees ook:

Aerosolen: volgens de experts komen ze overal. Maar ze doen niks, zeggen virologen

Het coronavirus verspreidt zich volgens deskundigen vooral via grote druppels en handcontact. Maar vergeet de hele kleine druppeltjes niet, zeggen critici. Die aerosolen blijven lang zweven. Maar er zit nauwelijks virus in, luidt het weerwoord.

Dossier: Wat u echt moet weten over het coronavirus