Het Chichi-beeld: een viering van de zwarte vrouw of een onsmakelijke karikatuur?

Van een kleurrijke jurk tot een shirt van het biermerk Amstel: het zogeheten Chichi-beeldje van een zwarte vrouw met grote billen en borsten, is in vele outfits vindbaar op Curaçao. Het beschilderen van zo’n beeldje is volgens de vakantiegids Lonely Planet één van de top tien toeristische activiteiten op het eiland.

Komende donderdag pakken Willem-Alexander, Máxima en Amalia de kwast op om hun eigen Chichi-pop te maken. Het is één van de vele culturele activiteiten tijdens hun tweeweekse reis langs de eilanden in het Caribisch deel van het Koninkrijk, die vrijdag begon. Volgens de Rijksvoorlichtingsdienst is de Chichi ‘een typisch Curaçaose sculptuur’.

Ondanks dat Curaçao zelf het programma voor de royals mocht samenstellen, leidt dit kunstzinnige onderdeel nu toch tot discussie. Onder andere Lusette Verboom van de gerenommeerde kunstgalerie Alma Blou, laat zich er kritisch over uit tegenover de website Curaçao.nu.

‘Karikatuur van een zwarte vrouw’

“In een tijd waarin we bezig zijn met verwerken van ons slavernijverleden, waarin we zoeken naar gelijkwaardigheid, naar zelfrespect van de zwarte bevolking in deze maatschappij, lijkt het mij niet van waardigheid tonen om het koninklijke gezelschap deze karikatuur van een zwarte vrouw aan te bieden om deze te gaan beschilderen”, zegt zij.

Eerder omschreef ze in een ingezonden brief in het Antilliaans Dagblad de Chichi als een “karikatuur van een zwarte vrouw, uitnodigend zittend met haar benen wijd gespreid, haar grote borsten prominent tonend, klaar om de wereld te veroveren.”

Ongepast

Meer eilandbewoners vinden het ongepast, volgens de nieuwswebsite krijgt Verboom veel bijval op sociale media: de koninklijke familie zou ‘karikaturale ongevoeligheid’ tonen met deze activiteit. Het roept de vraag op wat precies de betekenis is van het Chichi-beeld in de Curaçaose cultuur.

Het beeldje heeft geen jarenlange geschiedenis op het eiland, weet emeritus hoogleraar Caribische geschiedenis Alex van Stipriaan. Hij noemt het een invented tradition: een nationaal symbool dat nog niet zo lang bestaat, maar wel een zweem van een oude traditie of cultuur meekrijgt. “De beeldjes zijn een beetje bij Curaçao gaan horen.”

‘De levendigheid, de kracht en de zorgzaamheid van de oudste zus’

Chichi betekent ‘oudste zus’: het beeldje is bedoeld als ode aan de plaats die zij heeft in de cultuur op het eiland, aldus de hoogleraar. Het beeld weerspiegelt volgens de website van Chichi Curaçao de ‘levendigheid’, ‘kracht’ en ‘zorgzaamheid’ van de oudste zus: ‘Het is de persoon die de moeder ondersteunt, voor de kleine broers en zussen zorgt en veel verantwoordelijkheid neemt.’

Chichi is bedacht door de Duitse kunstenares Serena Janet Israël. Sinds 2007 is zij eigenaar van het bedrijf Chichi Curaçao. Ze laat weten dat ze het beeldje nooit als karikatuur heeft bedacht, het is voor haar juist het symbool van een sterke vrouw. En die ronde vormen? Die horen volgens haar gewoon bij vrouwen. “Ik heb ook dikke billen.” Ze vindt het ‘een groot compliment’ dat ze de koninklijke familie mag ontvangen. “Ook omdat Amalia zélf een grote zus is.”

Dat er kritiek is op het beeld, daar wil ze liefdevol mee omgaan. “Als mensen zich zo voelen, ga ik dat niet afbreken. Ik wil niet zwart-wit denken. Ik zie dit beeld als een fantastische opening om de discussie aan te gaan.”

‘Storm in een glas water met diepere laag’

Het beeldje heeft iets weg van de beroemde Oostenrijkse ‘Venus van Willendorf’ die wordt gedateerd tussen 24.000 en 22.000 voor Christus. En je kunt er iets van de dikke vrouwen gemaakt door kunstenaar Fernando Botero en de kleurrijke beeldjes van Niki de Saint Phalle in terugzien. Maar Chichi is volgens de website ‘absoluut een persoonlijkheid op zichzelf.’

Dat sommige inwoners op het eiland ongemak voelen bij het feit dat de witte Oranjes, die zelf een link hebben met het slavernijverleden, zo'n beeldje beschilderen, kan Van Stipriaan zich ergens wel voorstellen. Tegelijk vindt hij het ook wat vergezocht, omdat er naar zijn weten nooit verzet is geweest tegen de alomtegenwoordigheid van het beeld op het eiland.

Hij noemt de ophef ‘een storm in een glas water met een diepere laag’. “Het Koninklijk Huis staat ergens voor, ze moeten goed nadenken over wat ze doen. Zeker tegen de achtergrond van de slavernij-excuses ligt alles wat raakt aan etniciteit, racisme en kolonialisme extra gevoelig. De hofhouding moet hier alerter op zijn dan voorheen.”

Lees ook:

Op Curaçao duurt de vrijheidsstrijd voort: ‘Tot op de dag van vandaag kampen we met de slavernij-erfenis’

Curaçao lijkt de slavernij-excuses gelaten te aanvaarden, maar prominenten roeren zich. ‘We vechten tegen het beeld dat ons eiland niet deugt, onze taal niet en onze kleur niet. Het wordt tijd dat het andere verhaal wordt verteld, over ons verzet.’