Knallen
Het carbidschieten mag dit jaar wel doorgaan, ‘maar verknal het niet’
Wordt carbidschieten het alternatief voor vuurwerk deze jaarwisseling? Carbidverkopers doen goede zaken, maar oog voor de veiligheid is essentieel. ‘Je kunt niet zomaar met een biertje op zo’n ding afschieten.’
“Het geeft zo’n verschrikkelijk mooie dreun.” Bas Prins (45) uit Brummen wordt steeds enthousiaster als hij vertelt over zijn hobby: carbidschieten, de regionale traditie – vooral populair in het noorden en oosten van het land – om met Oud en Nieuw melkbussen af te vuren. Met drie anderen richtte hij een paar jaar geleden het Brummens Carbid Team op, dat de jaarlijkse bijeenkomst in het Gelderse dorp organiseert.
Carbidschieten kan dit jaar weleens een bijzondere rol gaan vervullen rond de jaarwisseling. Vuurwerk afsteken mag niet – met uitzondering van de kleinste knallers – om zo de zorg te ontlasten. Er volgt een boete van ten minste 100 euro bij een overtreding die ook in het strafblad komt.
Carbidschieten valt niet onder dat verbod. De veiligheidsregio’s IJsselland en Noord- en Oost-Gelderland hebben al laten weten dat de traditie in hun regio door kan gaan. Andere regio’s zoals Drenthe, Twente, Groningen en Friesland zijn nog in overleg. Gaat heel Nederland straks met een melkbus knallen?
Importeurs en verkopers van carbid, de chemische stof die nodig is voor het afvuren van de bussen, doen in ieder geval goede zaken. Een van de grootste importeurs van carbid is O.A.F. Holland, dat levert aan verschillende verkooppunten. Directeur Gerrit Wolters heeft de eerste telefoontjes al gehad van verkopers die willen bijbestellen. Carbid lijkt sowieso steeds populairder te worden, zegt Wolters. Hij ziet ieder jaar een omzetstijging van 25 procent van de carbidverkoop. “Het verbod om overdag vuurwerk af te steken en het gedeeltelijk knalvuurwerverbod vorig jaar zorgden al voor een behoorlijke piek. Mensen houden gewoon van lekker knallen.”
Het Friese bedrijf Oudjaarswinkel is gespecialiseerd in de verkoop van carbid en melkbussen aan particulieren. “Het begint te lopen”, zegt eigenaar Willem van den Bosch. “Maandag zagen we al een piek, toen het vuurwerkverbod bekend werd. We zien een toename.” Vanwege de toenemende interesse de laatste jaren is hij steevast uitverkocht kort voor de jaarwisseling. “Veel mensen denken daarom: laten we snel bestellen, dan hebben we het in ieder geval in huis. Of het nou mag of niet.”
Bas Prins en zijn vrouw Wanda (38) zijn blij dat ze in Brummen toch mogen schieten. Normaal gesproken organiseert het tweetal samen met anderen het grote carbidschietspektakel in het dorp, waar op oudejaarsdag zo’n 1500 tot 2000 mensen op af komen. Dat vindt plaats in het weiland, met een grote tent met livemuziek, hapjes en drankjes. Voor de tent staan de melkbussen, met namen als Dikke Bertha en Kwik, Kwek en Kwak. Dit jaar wordt het door corona sowieso anders. “We gaan proberen om het via livestream te doen”, zegt Wanda. “Met pijn in het hart”.
Mocht carbid inderdaad een populair alternatief voor vuurwerk worden, dan hoopt het echtpaar Prins dat mensen hun verstand gebruiken en voorzichtig zijn. “Ik houd mijn hart vast”, zegt Bas Prins. “Je moet er heel doordacht mee bezig zijn, je kunt niet zomaar met een biertje op zo’n ding afschieten.”
Brandwonden en botbreuken
Carbidschieten is inderdaad niet zonder gevaar. Melkbussen kunnen ontploffen of er kunnen steekvlammen ontstaan. VeiligheidNL, een kenniscentrum voor letselpreventie, ziet carbidschieten daarom niet als een veilig alternatief voor vuurwerk. “Tijdens de laatste jaarwisseling raakten landelijk 78 mensen gewond door carbidschieten”, zegt een woordvoerder, “denk daarbij aan brandwonden en botbreuken. We moeten er juist alles aan doen om hulpverleners zo veel mogelijk te ontlasten.”
De laatste jaren is campagne gevoerd om het carbidschieten veiliger te laten verlopen. In veel gemeenten is het inmiddels aan flink wat regels gebonden, waaronder Brummen. “Er zijn altijd toezichthouders van de gemeente aanwezig, er zijn brandblussers en ehbo’ers”, zegt Bas Prins. “De melkbussen staan afgeschermd met een lint, waarachter alleen de schutters mogen komen. Die schutters weten precies hoe het moet, het zijn zowat professionals.”
Stichting Carbidschieten Drenthe is al jaren voorvechter van de Drentse carbidtraditie, die sinds 2014 op de nationale inventarislijst van immaterieel erfgoed staat. Voorzitter John Schoonheim roept carbidschieters in regio’s waar toestemming is op om zuinig om te gaan met de verantwoordelijkheid. “Verknal het niet. We moeten donders trots zijn op onze traditie en het feit dat we de kans krijgen om dat dit jaar voort te zetten.” Schoonheim stelt voor om dit jaar eenmalig terug te gaan naar de oorsprong van de traditie, 75 jaar geleden. Toen waren er geen grote samenkomsten, maar boeren die op het eigen erf gingen schieten. “Dat deden ze om de boze geesten te verdrijven. In dit geval zal die boze geest wel corona zijn.”
Wat is carbid?
De officiële benaming voor de stof carbid is calciumcarbide, dat een verbinding is van calcium en koolstof. Door het goedje in contact te brengen met water ontstaat een chemische reactie waarbij het zeer explosieve gas acetyleen vrijkomt. Bij het carbidschieten wordt een vlam bij dit gas gehouden, en zal het gas onmiddellijk verbranden. Daardoor ontstaat een overdruk waarbij de deksel of bal wordt weggeschoten. Dat resulteert in die bekende harde knal.
Lees ook:
Er komt een algeheel vuurwerkverbod, maar vooralsnog alleen tijdens deze jaarwisseling
Het kabinet wil dit jaar een algeheel verbod op het kopen en afsteken van vuurwerk. Met deze maatregel moeten de overbelaste hulpverleners en ziekenhuizen in de coronapandemie worden geholpen.
Een volgende stap tegen het vuurwerk
Een verdergaand verbod op vuurwerk is een gebaar naar het zorgpersoneel dat gemaakt moet worden, aldus het commentaar van Trouw. En dat het kabinet hierbij compensatie voor de vuurwerkbranche wil geven is begrijpelijk.
