De Achterhoek zucht onder de aanhoudende droogte. Trouw wandelt een week met experts langs het Pieterpad door het droogste stukje Nederland, van Vorden naar Millingen aan de Rijn. In aflevering 1: mee met dijkgraaf Hein Pieper.
Zijn laarzen heeft hij niet meer nodig. Hein Pieper wandelt zo de bedding van de Baakse Beek in, waar zijn wandelschoenen stevig op de droge aarde blijven staan. “Het is triest”, verzucht de dijkgraaf van waterschap Rijn en IJssel terwijl hij naar de dorre oevers tuurt. “Normaal zink ik hier behoorlijk in weg. Mijn vrouw vroeg vanochtend of ik geen laarzen aan moest, maar ik wist zeker dat dat niet nodig was.”
Wie door de Achterhoek langs de verpieterde maïsvelden en gele weidegrond trekt, kan het moeilijk ontgaan: op veel plaatsen lijkt het wel een prairie. Wat ooit moerasgrond was, is door het aanhoudende gebrek aan regen in een mum van tijd veranderd in een zieltogend landschap dat Zuid-Europese associaties oproept. Pieper is dijkgraaf van dit droogste stuk van Nederland, waar het voor het tweede jaar op rij net zo droog is als in 1976 – landelijk het droogste jaar ooit gemeten.
Bij het Gelderse dorp Vorden, precies in het midden van het Pieterpad, zijn de gevolgen duidelijk te zien. Het bladerdak van de ‘groene kathedraal’, een rij wuivende beuken die het pad bij Vorden aan weerszijden omgeeft, vertoont grote gaten. In de Baakse Beek ligt op een enkele plek nog een plasje water, maar eigenlijk is de hele beek drooggevallen, vertelt Pieper in de ochtendzon. “Dit hebben we nog nooit meegemaakt. Alles wat je investeert in de waterkwaliteit, gaat door die lage waterstand verloren. Dat doet pijn.”
Moerasgebieden
De situatie was begin vorige eeuw compleet anders. De Achterhoek had vroeger moerasgebieden, zegt Pieper, vooral aan de rand van het plateau. “Het was hier heel nat. In de jaren vijftig en zestig zijn we dat aan gaan pakken om meer landbouwgrond te creëren. De moerassen zijn drooggelegd, de bronbossen verdwenen, er zijn veel beken gegraven voor afwatering. Dat is geen verwijt, maar achteraf gezien hadden we dat niet moeten doen. Wat er in honderd jaar tijd is gebeurd, draai je niet in een paar jaar terug.”
Op veel plekken staat het water al zo lang laag dat er spinrag aan de blauwe peilschalen kleeft. De Achterhoek bestaat uit zandgrond en ligt relatief hoog, waardoor de bodem het water moeilijk vasthoudt en het diep naar beneden zinkt. Daarnaast regent het er bijzonder weinig. “We verliezen negentig procent van het water door verdamping”, zegt Pieper bezorgd. “Het gaat te snel.”
Hij loopt soepel over de stapstenen van een klein retentiegebied in het dorp, dat ook fungeert als speeltuintje. Het is een voorbeeld van de vele maatregelen die het waterschap neemt, zegt Pieper. Zo geldt er voor de regio een algeheel onttrekkingsverbod uit oppervlaktewater en in kwetsbare natuurgebieden zelfs een onttrekkingsverbod voor grondwater. Daarnaast roept het waterschap boeren op om hun bodembeheer te veranderen zodat de grond meer water vasthoudt. Beken worden zo verlegd dat ze meanderen en dus meer kilometers afleggen, zodat het water op meer plekken kan zakken.
Minister op bezoek
Maar om de droogte op lange termijn aan te pakken, is dat niet genoeg. Daarvoor moeten er misschien infiltratievelden komen en is ook meer internationale samenwerking nodig. Pieper is blij dat minister Cora van Nieuwenhuizen (infrastructuur en waterstaat) morgen op bezoek komt in de Achterhoek om de droogte zelf in ogenschouw te nemen. “Wij vragen haar al langer om maatregelen”, zegt Pieper. “We hebben een visie nodig op het héle stroomgebied van de Rijn. Als klein waterschapje zijn wij niet in staat om dat af te dwingen.”
Hij hoopt dat Den Haag meer geld vrijmaakt voor de waterschappen, die allemaal worstelen met de gevolgen van klimaatverandering. “Vorig jaar is er zeven miljoen beschikbaar gesteld. Maar de schade van de droogte kan landelijk oplopen tot twee miljard euro. Voor ons bleef er een paar honderdduizend euro over. Met de huidige problemen is dat een schijntje.”
Lees ook:
Door de droogte knappen steeds meer waterleidingen
De droogte zorgt ervoor dat waterleidingen vaker breken. Met name Groningen, Drenthe, Limburg, Brabant en Zeeland kampten in de droge zomers van vorig jaar en dit jaar met meer waterleidingbreuken, blijkt uit een rondgang onder de Nederlandse waterbedrijven.
Kan de Nederlandse natuur nog zo’n droge zomer aan?
Delen van ons land kampen nog met de naweeën van de droogte in 2018. Ook voor de komende tijd is veel zonneschijn en weinig regen voorspeld. Vijf vragen over of, en hoe de natuur op nog een zomer met weinig neerslag zal reageren.
