Uitstoot
Heeft het voorstel van Barbara Baarsma om CO2-budget in te voeren kans van slagen?
Deze week pleitte econoom Barbara Baarsma in de media voor een persoonlijk CO2-budget, waardoor consumenten voortaan nog maar een maximale hoeveelheid CO2 mogen uitstoten. Experts vrezen dat zo'n systeem ongelijkheid in hand werkt.
Stel je voor, onverwachts kun je een paar extra vrije dagen opnemen. Het regent al dagen, je vindt een aanbieding voor een goedkope vlucht naar een zonnige Zuid-Europese bestemming. Niets lijkt een weekend ontspannen nog in de weg te staan.
Maar dan, op het moment dat je de vlucht wil bevestigen, verschijnt er een groot uitroepteken op het beeldscherm. Jouw persoonlijke CO2-budget voor dit jaar is op, luidt de waarschuwing. Vliegen zit er voorlopig niet meer in.
Het is een voorbeeld van hoe een persoonlijk CO2-budget in de praktijk zou kunnen werken. Deze week pleitte econoom Barbara Baarsma voor dit systeem als middel om onze klimaatdoelstellingen te behalen. Haar uitspraken brachten direct een forse discussie op gang.
Emissiehandel
De ideeën van Baarsma zijn niet nieuw. Al sinds de jaren 90 onderzoekt de Europese Commissie mogelijkheden om de CO2-uitstoot via de handel in emissierechten terug te dringen. Uiteindelijk koos de commissie in 2002 voor een handelssysteem waarbij enkel grote bedrijven betalen die veel energie verbruiken.
Hoewel dit beleid er sindsdien voor zorgt dat de emissies van de industriële sector geleidelijk afnemen, is dit in andere sectoren niet het geval. “De uitstoot van onder meer de transportsector en gezinnen is het afgelopen decennium amper gedaald”, ziet Johan Albrecht, hoogleraar milieu-economie aan de Universiteit van Gent.
Dat is een pijnlijke conclusie, want dit jaar constateerden klimaatwetenschappers dat de gevolgen van klimaatverandering nu al ernstiger zijn voor mens en natuur, dan eerder werd verondersteld. Zij benadrukken de noodzaak van het snel terugbrengen van de uitstoot van broeikasgassen. Ook de Europese Unie wil sinds juli 2021 de uitstoot van CO2 voor 2030 met 55 procent verminderen.
CO2-Wallet
Hoe krijg je mensen zo ver dat zij hun uitstoot terugbrengen? Albrecht ziet dat een deel van de bevolking een (financiële) prikkel nodig heeft, voordat zij investeren in een duurzaam alternatief. Net als Baarsma denkt Albrecht dat een persoonlijk CO2-budget daarbij kan helpen: “Het verwarmen van een zwembad kost dan niet alleen energie, maar ook CO2-rechten”, legt de hoogleraar uit.
In de praktijk zou dat systeem er als volgt uitzien: iedereen ontvangt jaarlijks een gratis aantal CO2-punten. Men is vervolgens vrij om te bepalen aan welke producten zij deze punten uitgeven. Iemand die zijn CO2-rechten niet opmaakt, omdat hij of zij geen auto heeft of geen vlees eet, kan de overgebleven punten verkopen aan mensen die jaarlijks meer uitstootrechten gebruiken.
Ongelijkheid
Maar juist die handel in emissierechten roept veel discussie op. Volgens econoom Baarsma biedt het systeem mensen met een kleine portemonnee de mogelijkheid om iets extra’s te verdienen.
Ruud van den Brink verwacht niet dat de regeling voor alle inkomensgroepen gunstig zal uitpakken. Hij deed voor TNO onderzoek naar het draagvlak voor een persoonlijk emissiehandelssysteem in Nederland. “Niet iedereen heeft de financiële middelen voor een elektrische auto of een goed geïsoleerd huis”, legt hij uit. Voor bepaalde groepen blijft het dus lastig om de CO2-uitstoot te verminderen.
Belang van inclusieve transitie
Daarnaast vraagt Van den Brink zich af of het wel rechtvaardig is dat mensen met een hoog inkomen hun gedrag niet hoeven aan te passen. “Mensen met veel geld kunnen gewoon uitstootrechten blijven opkopen”, verwacht Van den Brink.
Milieu-econoom Albrecht benadrukt dat iedere beleidskeuze, met als doel gedragsverandering, ongelijkheid veroorzaakt. “Mensen die kunnen investeren in duurzame oplossingen, zijn ook degene met een hoger inkomen.” Het is volgens Albrecht erg belangrijk dat de energietransitie inclusief wordt: “Anders ontstaat er maatschappelijke onvrede.”
Albrecht ziet in het persoonlijke CO2-budget een uitkomst om de ongelijkheid te verkleinen. Bijvoorbeeld door mensen met een laag inkomen, zonder eigen vermogen een groot gratis pakket van emissierechten aan te bieden. Huishoudens met een hoog inkomen en een groot eigen vermogen moeten dan al hun rechten zelf kopen.
Praktische overwegingen
Voorlopig lijkt een persoonlijk emissiehandelssysteem nog ver weg. Deels omdat het voor veel producten lastig is om de daadwerkelijke CO2-uitstoot te berekenen.
Het werkt volgens Albrecht niet om het systeem enkel voor bepaalde producten te implementeren – bijvoorbeeld wel voor vlees, maar niet voor groente. “Sommige sectoren zullen zich benadeeld voelen en dat leidt tot ophef”, denkt de hoogleraar.
TNO’er Van den Brink vindt het noodzakelijk om een systeem te ontwikkelen dat voor iedereen begrijpelijk is. “Wanneer je rechten over hebt, maar niet weet hoe je ze moet verkopen, dan ga je erop achteruit. Het is belangrijk om een systeem in te voeren waar alle groepen goed aan kunnen meedoen”, aldus Van den Brink.
Lees ook:
Column van Esther Bijlo: CO2-uitstootrechten op de bon, een goed idee?
‘Eerlijk’ is het toverwoord. Dat geldt ook voor de verdeling van emissierechten tussen mensen. Zo lang rekening wordt gehouden met inkomen, kwetsbare groepen en bijzondere omstandigheden, is er een draagvlak voor zo’n systeem, ziet TNO.
Rantsoenering van CO2 is de enige manier om de klimaatdoelen te halen
Het is eerlijk en het kan technisch, betoogt Quintijn Hoogenboom van werkgroep voetafdruk Nederland.
