Groot deel Nederlandse vissers stopt ermee. ‘De energietransitie lijkt belangrijker dan de visserij’

Jan de Boer wil met eigen ogen zien hoe zijn UK-33 op een kade in Kampen door grote knijpers aan diggelen wordt geperst. Wanneer de laatste formaliteiten zijn afgewerkt, gaat 35 jaar vaargeschiedenis in gruzelementen naar de ijzerhandelaar. Niet iedereen gaat er zo goed mee om als De Boer. Zijn collegavisser wiens kotter tegelijk met de zijne naar de sloper werd vervoerd, weigerde die laatste vaart te aanschouwen. “Hij kon het niet verwerken en is die dag thuisgebleven.”

Er woedt een kaalslag in de visserijsector. Vooral onder de boomkorkotters, die met hun netten over de zeebodem slepen en voornamelijk platvis vangen, zoals tong en schol. Een serie aan pijnlijke ontwikkelingen heeft hun werk onrendabel gemaakt. Voor een saneringsregeling van de overheid hebben zich 82 ondernemers gemeld, van wie zo’n dertig uit Urk. Zij kunnen zich nog een half jaar bedenken, maar moeten dan hun quota inleveren en hun boot laten slopen. De meesten zullen noodgedwongen bij hun besluit blijven, weet De Boer zeker.

Het IJsselmeer is dichtbij. Vanuit zijn woonkamer kijkt De Boer weids uit over het water. Het is elke dag anders, doceert de man die dat water vanaf zijn zestiende 35 jaar lang bevoer. “Door de draaiende wind, de zon, de veranderende golfslag.” Nog steeds loopt hij elke dag een paar rondjes om de haven. “Altijd bedrijvigheid, altijd een praatje. Ik had graag verder gewild, maar niet zoals het nu gaat. Al is het moeilijk om aan een baan te komen waar ik plezier aan beleef. In december heb ik bij neven in hun rokerij gewerkt, maar dat ambieer ik niet. Ik ben uitzicht gewend. Je bent niet zomaar een walman, merk ik nu.”

Emotioneel besluit

Toch komen er tientallen Urker walmannen bij dit jaar. Het Europees verbod op pulsvisserij (een brandstofbesparende, in Nederland ontwikkelde techniek), het toenemend aantal windmolenparken en natuurgebieden, de brexit en nu de hoge brandstofprijzen zitten de vissers dusdanig dwars dat sommigen hun schip nu al langere perioden aan de kant houden.

Durk van Tuinen van de Nederlandse Vissersbond schetst het beeld van kotters die van maandag tot vrijdag op zee zijn en bij terugkomst minder voor de vis krijgen dan de benodigde 30.000 liter olie heeft gekost. “Dat geeft ook nog eens gerommel binnen de bemanning, die wordt betaald aan de hand van de inkomsten. Op zo’n moment wordt een saneringsregeling interessant. Maar stoppen is een emotionele beslissing. Daar zal niemand trots op zijn, want families zijn vaak al generaties lang in de visserij actief.”

Kom bij Van Tuinen niet aan met de vraag of er toekomst is voor de visserij in Nederland. “De prijzen zijn goed, aan de vraagkant is er geen probleem. Minister Piet Adema lijkt begaan met ons. Al besef ik dat wij wrijven met windenergie en natuurgebieden. In het Noordzeeakkoord worden wij behoorlijk genegeerd. De opgave voor de energietransitie lijkt belangrijker dan de relatief kleine visserijsector.”

Nieuwe verdienmodellen

Toch zal de Urker visser overleven, beweert directeur Teun Visser zelfverzekerd in zijn kantoor op de visafslag. Al is het maar omdat ‘wij alleen maar kunnen vissen en weinig verstand hebben van andere dingen dan visverwerken en verkopen.’ Het is niet gekscherend bedoeld. De veiling in Den Helder is vanwege de haast verdwenen kottervloot gesloten. Waar een afslag als Stellendam kan bogen op een veel aantrekkelijker achterland, vormt hier het lokale karakter een unique selling point. “Er staan nog steeds zoons klaar om het van hun vader over te nemen. Je moet eens kijken hoeveel jongemannen er van de visserijschool komen. En op de veiling zoeken we naar nieuwe verdienmodellen. We hebben bijvoorbeeld geïnvesteerd om meer diepgevroren vis uit Alaska te kunnen verhandelen.”

Maar niet elk individu zal deze tijd doorstaan. Bij de aanmelders voor de saneringsregeling zitten vissers van wie Visser nooit had gedacht dat de nood zo hoog was. “Al deelt niemand hier zijn sores. Tijdens eerdere moeilijke periodes werd vaak het hele familiekapitaal aangesproken om door te gaan. Daarvoor is nu waarschijnlijk te weinig uitzicht op beter.”

In de haven draagt een donkere Mercedes een sticker met de hashtag ‘Trots op de vissers’. Een minder succesvolle dan de boerenevenknie, maar de visser geniet op Urk nog steeds aanzien. Toch is er nu ook ruimte voor realisme. De Boer: “Mensen zeggen nu dat ik gelijk had toen ik mijn schip saneerde. Terwijl ze vorig jaar dachten dat ik gek was geworden. Veel mensen schamen zich als ze stoppen. Er zijn visserlui die liever met de vlag in de top failliet gaan. Ik ben blij dat ik zo niet ben en anders heb besloten.”

Lees ook:

De rijken blijven rijk, inflatie treft vooral de werknemers

Inflatie treft iedereen. Maar treft het Iedereen even hard? Wie wordt er harder door geraakt, de rijken of de armen?