Grapperhaus stelt het gebruik van drugs opeens gelijk aan bezit: ‘Zo haalt hij het hele drugsbeleid onderuit’

Wie een joint rookt, bezit drugs. Dus kan er in het kader van het coronabeleid best worden opgetreden tegen mensen die drugs gebruiken op straat, schreef justitieminister Ferd Grapperhaus aan de Tweede Kamer. Maar die redenering haalt het hele idee achter de Nederlandse drugsbeleid onderuit, zeggen juristen.

In Nederland is bezit van softdrugs wel strafbaar, maar gebruik niet. Dat is een bewuste afweging geweest in het belang van de volksgezondheid: gebruikers moeten worden geholpen. Ze moeten niet worden gestraft, omdat dat ze nog verder in de problemen helpt.

Dat Grapperhaus gebruik gelijkstelt aan bezit, staat op gespannen voet met dat beleid, zegt Jon Schilder, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Vrije Universiteit. “Een gebruiker zal ook drugs bij zich hebben, maar door te zeggen dat hij dus strafbaar is, ondergraaf je de doelstelling van de Opiumwet. Als gebruik gelijk staat aan bezit, wat betekent gebruik dan nog?” Volgens Schilder introduceert Grapperhaus een nieuwe redenering. Wanneer het Openbaar Ministerie besluit de minister te volgen en druggebruikers gaat vervolgen voor drugsbezit, zal de rechter moeten bepalen waar gebruik overgaat in bezit.

De Groningse hoogleraar recht en samenleving Jan Brouwer wees al op een arrest van de Hoge Raad waarin wordt bevestigd dat gebruik niet strafbaar is. Het is dus maar de vraag of de redenering van de minister standhoudt bij de rechter.

Op tal van pleinen, parken en straten geldt een blowverbod

Er zijn andere mogelijkheden om drugsgebruik op straat tegen te gaan. Het kabinet wil zo’n verbod op drugsgebruik, en op dat van alcohol, na acht uur ‘s avonds in het kader van het coronabeleid: mensen houden zich door de middelen mogelijk minder goed aan de coronaregels.

Nu al bestaan op tal van pleinen, straten en in parken blowverboden. Gemeenten regelen dat via de Algemene Plaatselijke Verordening. Vorig jaar bleek uit een inventarisatie van de NOS dat zeker tweehonderd gemeenten op die manier een algeheel verbod op drugsgebruik kennen. Dat mag van de Hoge Raad. Gemeenten grijpen naar een verbod in het belang van de openbare orde. De Opiumwet, die drugsgebruik niet strafbaar stelt, staat dat niet in de weg.

De vraag is: kun je zo’n APV-verbod ook inzetten voor het coronabeleid? Gemeenten die al een algeheel verbod hebben, kunnen dat nu handhaven, zegt Schilder. Gemeenten die het niet in de APV hebben staan, kunnen de regels veranderen zolang ze zich beroepen op de openbare orde. “Doen ze dat in het kader van het bestrijden van corona, dan wordt het wel problematisch. Daarvoor hebben we de Wet publieke gezondheid en het is niet de bedoeling dat gemeenten die doorkruisen met de APV.”

Gemeenten hebben nog een andere troef achter de hand: de noodverordening, die al eerder van stal werd gehaald vanwege de coronacrisis. Daarin kan een voorzitter van de Veiligheidsregio vastleggen dat drugsgebruik verboden wordt, aldus Schilder.

Wat het kabinet betreft gaat niet alleen om het gebruik van drugs, maar mag je na acht uur ‘s avonds ook geen drugs op zak hebben. Hoewel het eerst leek dat dit in strijd was met het gedoogbeleid van softdrugs, komt Grapperhaus daar in zijn brief aan de Tweede Kamer op terug. Het is al langer beleid om gebruikershoeveelheden te gedogen. Dat betekent dat als iemand op straat met een joint wordt betrapt, hij niet wordt gestraft, maar de drugs wel worden afgenomen.

Lees ook:

De twee gezichten van het Nederlandse drugsbeleid

D66 vindt de oorlog tegen drugs een ‘heilloze weg’, maar volgens de ChristenUnie is de strijd nog niet eens begonnen. Eén ding is duidelijk: het Nederlandse drugsbeleid hinkt al decennia op twee gedachten.