Grapperhaus overweegt om DNA-onderzoek ruimer in te zetten, na succes in de Verenigde Staten

Hij pleegde dertien moorden en verkrachtte vijftig vrouwen in de jaren zeventig en tachtig. Maar de man die de geschiedenis inging als de ‘Golden State Killer’ werd nooit gevonden. Tot vorig jaar, toen de politie dankzij een nieuwe opsporingsmethode een verdachte oppakte.

De politie zocht in een commerciële DNA-databank naar verwantschapsmateriaal. Een derdegraads neef, die daar zijn DNA-profiel had opgeslagen, leidde de politie naar Joseph James DeAngelo, die nu terechtstaat voor de reeks moorden en verkrachtingen.

Sinds vorig jaar zijn met deze nieuwe methode meer dan veertig verdachten opgespoord en aangeklaagd, meldt The New York Times. Via een commerciële databank als GEDMatch, die primair bedoeld is voor stamboomonderzoek, slaagt de politie er steeds vaker in om verwant DNA te vinden van verre familieleden, die leiden naar een verdachte.

Verruiming van de regels

Nu deze methode in Amerika succes heeft, is de vraag of het ook in Nederland toegepast kan worden. De Nederlandse politie is vooralsnog gebonden aan strenge regels als het gaat om DNA-onderzoek. Maar er is sinds vorige week beweging.

Minister Grapperhaus van justitie en veiligheid maakte bekend dat hij aan plannen werkt om DNA-onderzoek ruimer in te zetten. Erfelijk materiaal afnemen is nu slechts in specifieke gevallen mogelijk, zoals bij een moordzaak met veel maatschappelijke impact waarbij alle andere methoden tot niets geleid hebben.

Grapperhaus overweegt de regels wat te verruimen, onder andere door iemand te kunnen verplichten DNA af te staan als hij nog niet verdacht is, maar bijvoorbeeld wel in de buurt was van de plaats waar een ernstig misdrijf is gepleegd – denk aan Jos B., de huidige verdachte in de zaak Nicky Verstappen.

Maar Nederland heeft nog geen wetten die het mogelijk maken dat de politie commerciële DNA-databanken raadpleegt. Dat is niet vreemd, zegt een woordvoerder van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI): “Pas sinds april vorig jaar, toen de Golden State Killer werd opgepakt, zijn we op de hoogte van de opsporingsmethode met behulp van een commerciële DNA-databank.”

Wel deed het NFI onderzoek naar de mogelijkheden van DNA-verwantschapsonderzoek met behulp van commerciële databanken in Nederland. Onderzoeker Lex Meulenbroek wil daar niet veel over loslaten, hij vindt het vooral ‘verstandig bij de Verenigde Staten af te kijken hoe deze opsporingsmethode zich verder ontwikkelt’.

Melkpak van scholier uit prullenbak gevist

Omdat ook Nederlanders gebruik maken van GEDMatch voor stamboomonderzoek, zou de databank wel van waarde kunnen zijn voor misdaadonderzoek. Maar GEDMatch geeft niet prijs hoeveel West-Europese profielen er precies in de databank staan. Ook is de vraag hoe in strafzaken gecontroleerd moet worden of de juiste naam bij het juiste DNA-profiel hoort; iedereen kan namelijk een DNA-profiel met naam uploaden.

De zaken die als eerste in aanmerking zouden komen voor deze opsporingsmethode in Nederland, zijn die van onbekende doden die niet door een misdrijf zijn omgekomen. Maar de voorstellen van minister Grapperhaus zijn van een heel andere orde: hij oppert met de verruiming van de regels onder meer om DNA af te nemen bij verdachten van een misdaad waarop minstens vier jaar cel staat.

In de Verenigde Staten klinkt ook kritiek op de nieuwe opsporingsmethode. In Utah viel iemand een vrouw aan in een lege kerk. De politie vond een verwant in de databank van GEDMatch en identificeerde vervolgens een zeventienjarige jongen als verdachte. Een schoolmedewerker viste een gebruikte melkverpakking van hem uit een prullenbak, waarna de politie een een-op-een DNA-match met de verdachte vaststelde.

Maar omdat deze misdaad veel minder zwaar was dan moord, laaide er een discussie op: voor welke misdaden mag de methode eigenlijk gebruikt worden? Afgelopen mei veranderde GEDMatch daarom de gebruiksvoorwaarden. Alle gebruikers kunnen aangeven of ze willen dat hun DNA-profiel wordt ingezet voor politie-onderzoek.

Lees ook:

DNA-spoor verraadt straks het uiterlijk van de crimineel

Een DNA-test verraadt nu al de kleur van ogen, haar, huid en de geografische herkomst. Een compositietekening op basis van een huidschilfer komt in zicht.

Het verslag van een obsessieve zoektocht naar de Golden State Killer

True crime op zijn best: de feiten in McNamara’s ‘Ik zal verdwijnen in het donker’ zijn erger dan fictie.