GGD bezorgd: Wat als de volgende crisis helemaal geen pandemie is?

Het kabinet bereidt zich te eenzijdig voor op een nieuwe gezondheidscrisis. Er zijn in Nederland namelijk meer rampen denkbaar dan een pandemie, zegt André Rouvoet, voorzitter van GGD GHOR, de koepelorganisatie van 25 GGD’en, in een vraaggesprek met deze krant. “Wat als de volgende gezondheidscrisis helemaal geen pandemie is?”, vraagt hij zich af.

In Nederland zijn immers veel meer rampen denkbaar, meent Rouvoet. Rampen die slachtoffers zullen eisen en grote gevolgen kunnen hebben voor de gezondheid van grote groepen burgers, zeker als ze het lokale niveau overschrijden en alleen goed gecoördineerd te bestrijden zijn.

Als voorbeeld noemt Rouvoet een grote milieuramp, veroorzaakt door een gifwolk die langdurig het leefmilieu verontreinigt. Ook houdt hij rekening met de uitbraak van een nieuwe zoönose, ontstaan in de Nederlandse vee-industrie. Voor dit scenario waarschuwen steeds vaker deskundigen, omdat Nederland zo’n grote vee-industrie kent. Verder betwijfelt de GGD GHOR-voorman of Nederland wel voldoende is voorbereid op een kernramp in Oost-Oekraïne, waar Rusland en Oekraïne vechten rond de kerncentrale van Zaporizja. “Als het daar misgaat, kan het hier enorme gevolgen hebben.”

Voorbereiding op oorlog die achter ons ligt

Het kabinet wil, wijs geworden door de ervaringen met Covid-19, vooral de ‘pandemische paraatheid’ van Nederland opkrikken. Zo wordt bij het RIVM een Landelijke Functionaliteit Infectieziektebestrijding (LFI) ingericht om ‘voorbereidingen te treffen voor als er een nieuwe pandemie uitbreekt’, schreef minister Kuipers (VWS) eerder aan de Tweede Kamer. Inmiddels is ook de Coronawet door de Tweede Kamer geloodst.

Daarmee bereidt Den Haag zich te veel voor op de crisis die achter ons ligt, meent Rouvoet. Zo blijft onduidelijk wat moet gebeuren bij andere gezondheidscrises, wie dan het voortouw moet nemen en wie waar verantwoordelijkheid voor draagt. “In Nederland kan de minister niet direct sturen op wat er in een gemeente gebeurt. Dat is in het dagelijks leven prima geregeld, maar bij crises zijn noodverbanden echt nodig en moet duidelijk zijn dat de minister verantwoordelijk is, wie wat doet en hoe de lijntjes precies lopen”, zegt Rouvoet.

Eerder al constateerde de Onderzoeksraad voor Veiligheid dat het, in geval van crises, ontbreekt aan een ‘formele crisisstructuur’ omdat de centrale rol van VWS niet is geregeld in hand- of draaiboeken. Dat betekende in de covid-praktijk veel improvisatie en overleg, tussen allerlei partijen en dus extra moeite en tijdverlies. De Onderzoeksraad zal komend voorjaar nog een nieuw rapport uitbrengen over de covid-aanpak en een commissie van de Tweede Kamer bereidt een parlementaire enquête voor. Die is op zijn vroegst eind dit jaar te verwachten.

Improvisatie kunnen we ons niet veroorloven

Toch zijn nu al uit de covid-crisis praktische lessen te trekken. Bijvoorbeeld over de automatisering bij hulpverleners en crisisdiensten. “Daarbij is zoveel geïmproviseerd, dat kunnen we ons in de toekomst echt niet opnieuw permitteren”, meent Rouvoet. Zo kostte het aanvankelijk veel moeite voor het RIVM om, in de hitte van de strijd, vaccinatiegegevens van de GGD in de RIVM-computers in te voeren en te verwerken. “Daarvoor is een speciale voorziening getroffen. Maar huisartsen, ziekenhuizen, instellingsartsen, ze kennen allemaal eigen systemen, soms zelfs meerdere – huisartsen kennen er zes tegelijk – en die gegevens bleken niet uitwisselbaar. We hoeven wat mij betreft niet naar één systeem, maar maak het in ieder geval uitwisselbaar”, zegt Rouvoet.

Correctie: In een eerdere versie van dit artikel stond dat de nieuwe Coronawet door het parlement is geloodst. Dat is gewijzigd in ‘door de Tweede Kamer geloodst’, de Eerste Kamer moet de wet nog goedkeuren.

Lees ook:

Gifwolk, atoomramp, zoönose: is Nederland daarop voorbereid? Nee, zegt de GGD.

Lessen trekken uit de covidcrisis? Prima, vinden André Rouvoet en Ton Coenen van GGD GHOR Nederland. Maar de volgende gezondheidscrisis kan wel eens heel anders zijn dan waar het kabinet nu rekening mee houdt, waarschuwen ze.