Gerdi Verbeet blikt terug op de verlaten dodenherdenking: ‘Er mocht niets misgaan, want alle camera’s zijn op je gericht’

“De avond van 4 mei zaten we met het cortège van de koning in een kamer op de eerste verdieping van het Paleis op de Dam en keken naar de lezing van Arnon Grunberg even verderop, in de Nieuwe Kerk. Vanwege de coronamaatregelen mochten daar alleen mensen aanwezig zijn die echt een rol hadden. Wij, de koning en de koningin, de premier, de burgemeester van Amsterdam, de adjudant van de koning en ik, zouden straks over een lege Dam naar het Monument moeten lopen. Op dat moment wilde ik me eerst vooral concentreren op de lezing van Grunberg, maar corona hield ons tegelijkertijd ook enorm bezig. We wisten minder van het virus dan nu. Was deze sobere invulling van de Dodenherdenking echt nodig?

“Begin april werd duidelijk dat de ceremonie in een heel klein gezelschap zou moeten plaatsvinden. Dat was een grote teleurstelling, zeker dit jaar waarin er nog ooggetuigen bij hadden kunnen zijn. De koning had mij al bij zijn terugkeer van het staatsbezoek in Indonesië laten weten dat hoe stil het ook zou worden, hij zijn speech wilde laten doorgaan. Voor ons was het allerbelangrijkste dat de herdenking zelf zoveel mogelijk hetzelfde zou blijven, met het taptoe-signaal, de stilte, het Wilhelmus en de kransleggingen. Mensen vinden die rituelen heel belangrijk.

“Toen het moment daar was om naar het Monument te lopen, liepen we in het Paleis door die prachtige Burgerzaal naar de entree, waar we het sein kregen om de Dam op te lopen. We hadden instructies gekregen hoe we afstand van elkaar moesten houden. We liepen erg breed: tussen de koning en mij anderhalve meter, en burgemeester Halsema weer anderhalve meter achter ons. Er mocht daarin niets misgaan, want alle camera’s zijn op je gericht. Je moet op zo’n moment zo min mogelijk bewegen om de aandacht niet af te leiden van waar het om gaat. Ik heb die avond een sjaaltje verschikt om mijn hals, daar kreeg ik later nog opmerkingen over.

Niets dan stilte

“Sinds de Damschreeuwer ben je ieder jaar toch weer bevreesd dat er iets is dat de orde zal verstoren. Maar dat gebeurde gelukkig niet, er waren hooguit wat toeristen die zich niet bewust waren van het evenement. Ik hoorde niets dan stilte op de Dam. En natuurlijk de prachtige toespraak van de koning, die echt uit zijn tenen kwam. Ik hoorde deze voor het eerst, en heb bewondering voor hoe de koning benoemde dat we niet mogen wegkijken of mogen uitwissen wat er in de oorlog is gebeurd. Hoe hij Jules Schelvis, Sobibor, de borden op het Vondelpark ‘Voor Joden verboden’ en zijn eigen overgrootmoeder daarin betrok. Ik was geraakt door die zin: ‘Laat niet normaal worden wat niet normaal is’. Ieder woord was goed, alles kwam er krachtig uit: ik heb de indruk dat hij zelf ook tevreden was over zijn toespraak. Ik meende te zien dat de koningin hem ook goedkeurend toeknikte toen hij van het katheder stapte.

“Na afloop werd ik naar een auto geleid die achter Hotel Krasnapolsky klaarstond om naar de talkshow ‘Beau’ te gaan. Pas daar in de auto hoorde ik dat de stille Dodenherdenking er prachtig had uitgezien. Toch hoop ik volgend jaar weer mensen om ons heen te hebben, al zullen het er misschien nog niet zoveel zijn als normaal.”

Lees ook:

Over het zwijgen van Wilhelmina: wat de koning bedoelde met de uitspraak over zijn overgrootmoeder

Wat bedoelde koning Willem-Alexander precies toen hij het had over zijn overgrootmoeder, in zijn historische speech op de Dam tijdens de dodenherdenking?