Gemeenten kritisch op ‘spreidingswet’ asielzoekers

Nederlandse gemeenten zijn kritisch over de spreidingswet van het kabinet. Met de wet, die 1 februari in moet gaan, kan een gemeente verplicht worden asielzoekers op te nemen. Volgens De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) helpt dat niet om asielzoekers ‘duurzaam en stabiel’ op te vangen.

De VNG heeft meer dan zestig Nederlandse gemeenten gevraagd wat ze van de spreidingswet vinden. De bevraagde gemeenten zijn voor ‘een evenwichtige verdeling van het aantal asielopvangplekken’, maar het huidige voorstel van het kabinet werkt volgens lokale bewindslieden niet. Volgens hen is de wet onnodig complex en dat vertraagt de opvang van asielzoekers. De gemeenten zijn het vooral oneens met het idee van het kabinet om gemeenten te belonen als zij vrijwillig asielzoekers opnemen.

Op 1 februari 2023 horen provincies en gemeenten hoeveel asielzoekers ze moeten opvangen. Het is de bedoeling dat iedereen zijn best doet zoveel mogelijk locaties te regelen. Op 1 mei 2023 verdeelt het kabinet vervolgens het aantal opvangplekken dat dan nog nodig is opnieuw over de provincies. Daarbij telt niet mee hoe succesvol een gemeente of provincie al is geweest bij het vinden van locaties. Het kan dan gebeuren dat een regio die al veel opvangplekken regelde weer moet bijspringen en uiteindelijk meer doet dan anderen.

Daar gaat dus iets mis, aldus de VNG, de spreidingswet zou juist tot een eerlijker verdeling in de asielopvang moeten leiden.

Om te voorkomen dat provincies en gemeenten niets doen en afwachten tot 1 mei, beloont het Rijk provincies en gemeenten die voor die tijd opvanglocaties vinden. Ze krijgen 2500 euro per plek. Volgens de VNG ontstaat er zo een complex spel waarbij gemeenten teveel moeten rekenen en waarbij het er toe doet op welk moment zij hun opvanglocatie aandragen.

Eerder zei de Amsterdamse wethouder Rutger Groot Wassink, die voorzitter is van de Tijdelijke Commissie Asiel en Migratie van de VNG, al tegen Trouw dat hij het niet eens is met dit ‘element van verleiding’ in de wet.

Gemeenten willen meer aandacht voor kleine locaties

Ook twijfelde Groot-Wassink of de wet snel genoeg voor meer opvangplekken zorgt. Pas in februari gaat de wet in, een maand later dan beloofd door staatssecretaris Eric van der Burg (asiel). Dan stelt het kabinet vast hoeveel opvangplekken er nodig zijn en wat er van iedere gemeente wordt gevraagd. Gemeenten krijgen tot 1 mei om daar vrijwillig op in te tekenen. Als een gemeente uit eigen beweging een opvanglocatie van minimaal honderd plekken opent voor de duur van vijf jaar, krijgt die 2500 euro voor elke plek die het extra aanbiedt

De VNG constateert nu dat het wetsvoorstel niet voorziet in voldoende opvangplekken voor eind 2023. Er zijn meer plekken nodig en dat betekent dat er weer een nieuw plan moet komen voor voldoende capaciteit in de tweede helft van 2023. De VNG pleit voor “een overzichtelijke wet, die uitlegbaar en uitvoerbaar is.”

Om dat voor elkaar te krijgen vinden gemeenten dat er meer aandacht voor kleine opvanglocaties en flexibiliteit moet komen. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) geeft echter de voorkeur aan grotere locaties die langer kunnen blijven staan. Dit is goedkoper en voorkomt dat asielzoekers vaak moeten verplaatsen.

Voor het einde van dit jaar wil de VNG praten met staatssecretaris Eric van der Burg om tot een “slagvaardiger wetsvoorstel” te komen.

Lees ook:
Het kan nog maanden duren voor de nieuwe asielwet effect heeft
Terwijl de nood hoog is, kan het nog maanden duren voordat gemeenten nieuwe opvangplekken voor asielzoekers verwezenlijken. De nieuwe asielwet geeft gemeenten veel bedenktijd.