Gemeenten grijpen naar nieuw middel tegen straathandel, met de Veluwe als voorbeeld

Drugsdealers vinden niet meer alleen Justitie op hun pad. In een toenemend aantal gemeenten kunnen ze ook een zogeheten last onder dwangsom van de burgemeester tegemoetzien. Die gemeenten volgen het voorbeeld van Veluwse plaatsen zoals Ermelo, waar de eerste dwangsom daadwerkelijk is ingevorderd en er optimisme klinkt over de resultaten.

Een last onder dwangsom is een soort waarschuwing: de burgemeester legt een boete op aan een dealer, maar het boetebedrag wordt niet direct geïnd. Dat gebeurt pas als iemand opnieuw betrapt wordt op straathandel. De aanpak staat los van de strafrechtelijke vervolging van een betrapte dealer en past in een trend dat gemeenten naar bestuursrechtelijke middelen grijpen om drugsoverlast tegen te gaan.

Ermelo en Putten waren in 2017 de eersten die de dwangsommen invoerde, vandaar de bijnaam ‘Veluwse methode’. Sindsdien legde de Ermelose burgemeester tien keer een last onder dwangsom op aan drugsverkopers.

Effect lastig te meten

Harderwijk volgde het voorbeeld en ook buiten de Veluwe slaat de aanpak aan. Sinds de invoering afgelopen april legde Lelystad één last onder dwangsom op. Haarlemmermeer greep dit jaar vier keer naar het middel en Zaanstad vijf keer, volgens de gemeente bij dealers die grote hoeveelheden xtc, cocaïne of heroïne bij zich hadden. Amersfoort is onlangs begonnen met het opleggen van dwangsommen.

De hoogte van de dwangsom, veelal tussen de 2500 en 5000 euro, verschilt per gemeente. Het idee is dat de straatdealer door de boete die boven zijn hoofd hangt zich wel twee keer bedenkt voordat hij zijn waar komt verhandelen.

Of de aanpak daadwerkelijk afschrikt, is volgens de gemeente Ermelo lastig te meten. Het feit dat het aantal opgelegde dwangsommen er elk jaar afneemt – in 2017 waren het er nog vijf, dit jaar pas één – is volgens een woordvoerder wel een goed teken. Eerder schreef de politie-eenheid Oost-Nederland dat ze sinds de Veluwse methode verschillende jonge drugsdealers uit de scene zagen stappen en dat de dwangsom door sommige dealers wordt gevreesd. Maar het ei van Columbus is het niet, aldus de politie. De vraag naar drugs blijft gewoon bestaan.

Oordeel rechter

In één geval ging Ermelo over tot innen van de dwangsom nadat dezelfde persoon opnieuw werd betrapt met een aanzienlijke hoeveelheid cocaïne en GHB op zak. Een poging van de man om via de rechter onder de sanctie uit te komen – hij ontkent dat hij in drugs handelde – mislukte. De rechtbank Gelderland oordeelde dat de gemeente bevoegd was hem een dwangsom op te leggen en dat het bedrag van 5000 euro redelijk is. Daarmee heeft de aanpak dus ook de (eerste) rechtelijke toets doorstaan.

Het verweer van de man roept wel de vraag op wat de gemeente doet als een verdachte ontkent. De strafrechter geeft iemand tijdens een zitting ruimte om zijn kant van het verhaal te doen. Hoe zit dat bij de bestuurlijke aanpak? Voordat de last onder dwangsom wordt opgelegd, krijgt de verdachte altijd de kans te reageren, zegt de woordvoerder van Ermelo. Het is vervolgens aan de burgemeester om iets met dat verhaal te doen of niet.

Gemeenten die de Veluwse methode hebben omarmd, erkennen wel het risico op een waterbedeffect, waarbij drugsdealers verdwijnen uit de ene gemeente en vrolijk doorgaan in naburige plaatsen. De oplossing? Het staat de andere gemeenten vrij om ook voor de aanpak te kiezen, merkt een woordvoerder van de gemeente Zaanstad op. Hoe meer, hoe beter, aldus Ermelo.

Lees ook:
De burgemeester moet geen sheriff willen zijn

Als burgemeesters zich niet aan de wet houden, waarom zouden burgers dat dan wel doen? Jan Brouwer neemt afscheid als hoogleraar rechtswetenschap met een aanval op burgervaders met spierballen.