Geen bliksem, meteoor of brand: MH17 moet wel door Buk-raket zijn neergehaald, stellen onderzoekers

Het zou een zitting tjokvol technische details worden, kondigde de rechter vlak na binnenkomst alvast aan. Maar voor de nabestaanden van omgekomen passagiers moet dinsdag ook een beladen dag zijn geweest. Ruim zes uur lang besprak de rechtbank allerlei informatie over het neerstorten van vlucht MH17. Zo kwamen de butsen op het toestel zelf aan bod, maar werd ook stilgestaan bij de zoektocht naar metaaldelen in de lichamen van de slachtoffers van de crash.

Zeven jaar na die rampzalige zomerdag waarop in totaal 298 reizigers de dood vonden, startte dinsdag de inhoudelijke behandeling van het MH17-proces. In het zwaar beveiligde Justitieel Complex Schiphol bezon de rechtbank van Den Haag zich allereerst op de oorzaak van het neerstorten van het vliegtuig van Malaysia Airlines. Is het toestel daadwerkelijk neergehaald door een Buk-raket? Of was er misschien sprake van een ongeval?

Geen menselijk falen

De brokstukken van MH17 zijn meermaals onderzocht. Zo bestudeerden experts van het Nederlandse Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) de wrakresten, evenals de Belgische Koninklijke Militaire School. Zelfs deskundigen van het Russische defensieconcern Almaz-Antey zochten naar aanwijzingen, zo ook het Nederlands Forensisch Instituut (NFI).

Met de lading bleek niets mis, concludeerden de onderzoekers, noch is iets aan te merken op de ervaring van de bemanning. Op een kleine afwijking van de route na, door toedoen van de weersomstandigheden, verliep de vlucht ogenschijnlijk zonder problemen. Ook gedroegen de piloten zich alledaags. Uit de opnames van de cockpitrecorder blijkt dat zij niets bijzonders opmerkten. Op het moment van neerstorten stopt de band abrupt.

De onderzoeken naar de oorzaak van de ramp verliepen soms stroef, stelde de rechtbank dinsdag. Stoffelijke resten en spullen van slachtoffers kwamen neer in een gebied dat bijna zestig vierkante kilometer besloeg. Bovendien woedde er in in die streek, in het oosten van Oekraïne, een oorlog tussen Oekraïners en pro-Russische separatisten. Een complexe situatie, vatte de rechtbank de omstandigheden samen.

Metalen deeltjes gevonden in lichamen van de overledenen

Van twee passagiers is niets dan spullen teruggevonden. De lichamen en lichaamsdelen van de overige overledenen zijn in Hilversum forensisch onderzocht, en op de lijven van vijf bemanningsleden is sectie verricht. Bij dat postmortale onderzoek zijn metalen deeltjes gevonden die duiden op een explosie. Ook studies naar de wrakstukken leiden volgens experts tot die conclusie, zoals die naar de talloze kratertjes die zijn achtergebleven op een deel van de cockpit.

Een ontploffing van binnen uit het toestel, bijvoorbeeld een brand, heeft het onderzoeksteam uitgesloten. Bliksem, een meteoor of ruimtepuin is volgens hen ook niet ingeslagen in het toestel. Noch is MH17 neergeschoten door een jachtvliegtuig, zoals meerdere getuigen verklaarden.

Onder aan de streep concluderen de onderzoekers dat een aanval met een Buk-raket de meest aannemelijke oorzaak van de ramp is. Een Buk-raket is een type luchtafweersysteem dat eind jaren zeventig werd geïntroduceerd in de Sovjet-Unie en waarbij de schade wordt veroorzaakt door een explosie van de springkop.

In die springkop zitten projectielen met een karakteristieke vorm. Bij ontploffing vliegen vlindervormige deeltjes rond, vierkantjes en staafjes. Precies de projectielen die volgens de deskundigen in de lichamen van de overledenen en in de wrakstukken zijn gevonden. Bij Buk-raketten die voor het MH17-onderzoek tijdens een test tot ontploffing zijn gebracht in Finland zijn metalen deeltjes teruggevonden die dezelfde vorm en samenstelling hebben als de deeltjes in en rond het neergestorte toestel. Bovendien zijn er op de rampplek onderdelen van een antenne van een Buk-raket gevonden.

Het beklaagdenbankje is leeg

Zelf trok de rechtbank dinsdag nog geen conclusies. Normaliter stelt zij de verdachten in dit deel van het strafproces vragen over het dossier, waarbij de mensen voor het hekje de kans kunnen grijpen hun onschuld te bewijzen.

Maar in het MH17-proces is het beklaagdenbankje leeg. De drie Russen en de Oekraïner die door het Openbaar Ministerie worden beticht van moord op alle 298 inzittenden van het toestel van Malaysia Airlines komen hoogstwaarschijnlijk niet naar Nederland. Alleen Oleg Poelatov laat zich bijstaan; de drie andere verdachten worden bij verstek berecht. Zij hebben niet gereageerd op oproepen van de rechtbank.

Poelatov, een voormalig luitenant-kolonel, heeft eerder via videoboodschappen ontkend schuldig te zijn. Zijn twee Nederlandse advocaten hebben zich tijdens de inleidende zittingen in het MH17-proces hardop afgevraagd of een Buk-raket daadwerkelijk de oorzaak is van de ramp. Hoewel hun verzoek om nader onderzoek te doen naar alternatieve scenario’s door de rechtbank is afgewezen, zal het duo zijn interpretatie van de toedracht van de crash later in het proces te berde brengen.

Woensdag gaat het proces verder. Dan zal de rechter de resultaten van de onderzoeken naar de precieze afvuurlocatie van de Buk-raket bespreken. Dinsdag werd hiermee al een beginnetje gemaakt.

Lees ook:

De inhoudelijke behandeling van het MH17-proces begint en dit kunnen we verwachten

Na 25 voorbereidende zittingsdagen, inclusief een schouw van een met wrakstukken gebouwde reconstructie van het toestel, is de Haagse rechtbank inhoudelijk begonnen aan het MH17-proces. Wat kunnen we verwachten?

‘Pijnlijke aanblik’ van het MH17-toestel maakt grote indruk op de Haagse rechtbank

De Haagse rechtbank zette het omvangrijke MH17-proces op een speciale plek voort: de luchtmachtbasis in Gilze-Rijen. In een vliegtuighangar bestudeerden de rechter, het OM en de advocaten een met de brokstukken gebouwde reconstructie van het in 2014 neergehaalde toestel.