Fotograaf Amakran zette de gastarbeiders van toen opnieuw voor de camera. ‘Ze voelden zich welkom’

Wit is een woord dat de meeste mensen niet snel zullen associëren met een Marokkaan. Toch is dat het meest kenmerkende aan het uiterlijk van fotograaf Khalid Amakran. Hij is albino en heeft dus geen pigment in zijn huid en haar, waardoor hij met zijn felblauwe ogen meer op een Fries lijkt dan op een Marokkaan. Niet alleen de haren bovenop zijn hoofd zijn wit, ook die van zijn wenkbrauwen, zijn wimpers en van zijn baardje.

Voor de gelegenheid accentueert hij dat nog even met een spierwitte trui en dito pet. Expres? “Natuurlijk! Daar had ik zin in.” Om later toe te voegen: “Maar dat is de buitenkant, hè. Als je me hoort praten, klink ik niet wit.”

Amakran maakte niet alleen portretten, hij interviewde de families tegelijkertijd en nam die op. Voor hem zelf ook een kans om meer te weten te komen over de geschiedenis van gastarbeiders. De interviews zijn bij de tentoonstelling ook te beluisteren. Hoe wisten sommige dorpsbewoners bijvoorbeeld dat ze tweeduizend kilometer verderop in Nederland werk kon vinden? Een vader vertelt: “Het was vooral mond-tot-mondreclame. Je hoorde verhalen van familie en kennissen. Op basis daarvan besloot je dan naar welk land je vertrok.” Een ander vertelt dat hij helemaal niet van plan was om naar Nederland te gaan, maar er toevallig terechtkwam. “Een ander kwam als backpacker op vakantie naar Nederland en bleef hier hangen.”

Met bijna 10 procent van de totale bevolking heeft Gouda relatief een van de grootste Marokkaanse gemeenschappen van Nederland. De eerste migranten kwamen halverwege de jaren zestig. Ze werkten bij bedrijven als vleesverwerker Compaxo en Zeepfabriek Gouda. Ze maakten schoon, bakten stroopwafels en maakten aardewerk in fabriek De Gebroeders. “Voor de generatie van mijn ouders was het echt een worsteling. Je bent de eerste generatie die hier komt, met een islamitische achtergrond.” Hij voegt toe: “Maar mijn ouders voelden zich wel welkom. De maatschappij had hen nodig. Later niet meer, langzamerhand merkten ze dat de maatschappij zich van ze afkeerde.” Dat merkte Amakran zelf ook, als tweede generatie. De Marokkaanse millennial worstelde ermee: “Ik voelde groepsdruk. Dan zeiden ze ‘Je moet niet verkaasd zijn’. Als in: kaaskop. Daar ging ik eerst in mee vanwege die druk. Later dacht ik: maar wie zegt dat dat zo is?”

Hij maakte discriminatie van beide kanten mee. Als Marokkaan, als hij met vrienden was, en als ‘witte’, als hij alleen was. “Mijn vrienden werden heel vaak met de auto aan de kant gezet. Als ik alleen was, gebeurde dat niet. Of bij de winkel zeiden ze: open je tas. Maar niet als ik alleen was.” In eerste instantie had hij het helemaal niet door. “Ik had er nooit bij stilgestaan dat er groepen waren die daar geen last van hadden.” Voor de tentoonstelling is hij juist weggebleven van discriminatie. “Er is altijd wel wat van mij gevonden, altijd wat van mij gezegd. Daar wilde ik niet in meegaan. Ik wilde het juist niet nog politieker maken, maar menselijker.”

Met Bnadem, dat ‘mens’ betekent, maar ook ‘iets dat groter is dan jezelf’, hebben Amakran en Museum Gouda nog een achterliggend doel: musea meer divers maken: “Op de middelbare school ging ik naar het museum. Daar zag ik vooral oude Hollandse meesters en landschappen. Ik kreeg het idee: ik kan wel creatief zijn, maar kom toch nooit in een museum met mijn eigen tentoonstelling. Gelukkig zie je dat wel veranderen. Musea worden inclusiever.”

Bnadem is tot en met 7 januari 2024 te zien in Museum Gouda

Lees ook:

Vijf mythes over de komst van Marokkaanse gastarbeiders naar Nederland ontkracht

Exact vijftig jaar geleden sloten Nederland en Marokko een ‘wervingsovereenkomst’ over de komst van Marokkaanse gastarbeiders naar Nederland. Over de gevolgen daarvan zijn allerlei mythes ontstaan. Tijd om ze te ontrafelen, vindt historica Nadia Bouras (37).