Er past een kindje in, maar wat doet de baarmoeder nog meer?

Gynaecoloog Marlies Bongers en journalist Corien van Zweden schreven het boek Biografie van de baarmoeder, een verslag over de levensloop van een orgaan met twee kanten. Dat er een kindje in past is geweldig, maar bloedverlies en pijn blijven taboes.

Het orgaan heeft wel iets weg van een peertje en past met een gewicht tussen de 40 en 120 gram ongeveer in je hand. In de spreekkamer in het Máxima MC in Eindhoven ziet gynaecoloog Marlies Bongers heel wat baarmoeders voorbij komen. Ook na jaren in het vak is ze nog steeds gefascineerd door dat ene orgaan. “Het hele leven is de baarmoeder met de eierstokken het centrum van de vrouw. Het zit zo ingenieus in elkaar, dat is prachtig.”

Bongers wijdde samen met journalist Corien van Zweden een boek aan dat ene bijzondere lichaamsdeel. Want alhoewel de gynaecoloog met glimmende ogen van enthousiasme over het orgaan spreekt, moet de baarmoeder nog steeds laveren tussen verering en schaamte. Van Zweden: “Ze wordt heel belangrijk gevonden: het is hét orgaan voor de voortplanting. Maar dat maandelijkse bloeden en de overgang zitten in de taboesfeer. Die worden helemaal niet bewierookt.”

Daarom is er nu de informatieve Biografie van de baarmoeder, waarin Bongers en Van Zweden de eeuwenoude taboes te lijf gaan. Dat is ook anno 2022 hard nodig. Bongers: “Op werkvloeren en scholen moet veel meer openheid worden gecreëerd, óók door mannen. Zodat je je als vrouw vrij voelt om bijvoorbeeld te praten over ongesteldheid. Om in plaats van ‘ik kom niet want ik heb vreselijke hoofdpijn’ te kunnen zeggen: ‘ik verlies vandaag te veel bloed om te komen. Morgen zie je me weer’.”

Burn-out tijdens de overgang

Vrouwen accepteren nog te vaak dat de baarmoeder ongemak veroorzaakt, zegt Van Zweden. “De zin ‘het hoort erbij’ ligt ons in de mond bestorven. Vrouwen horen het van de huisarts, van hun eigen moeder of van elkaar zodra ze last hebben. Het is ook iets geruststellends, zo van: je hoeft er ook geen zorgen over te maken. Maar de andere kant is dat het vaak lang duurt voordat vrouwen bij gynaecologen als Marlies terechtkomen. Ze lopen dan te lang rond met klachten. In de overgang krijgen opvallend veel vrouwen last van burn-out. Maar er zijn maar weinig werkgevers die denken: waarom gebeurt het steeds bij vrouwen van deze leeftijd?”

In hun boek lopen de auteurs de hele levensloop van het orgaan door. Van Zweden: “In Nederland krijgt een vrouw gemiddeld 1,55 kind. De tijd dat de baarmoeder zich bezighoudt met zwanger zijn en baren, is teruggebracht tot een paar procent van het leven. Maar ál die andere jaren leef je óók met een baarmoeder. En dan doet ze ook nog van alles. Zo kan de baarmoeder tijdens een orgasme samentrekken en zo het genot vergroten.”

Mensen met een baarmoeder

In het boek wisselen de auteurs zo nu en dan ‘vrouwen’ af met ‘mensen met een baarmoeder’, om te erkennen dat trans mannen en non-binaire mensen ook soms een baarmoeder hebben. In veel andere nieuwe boeken over gender gaat het vaak over mensen mét en zonder baarmoeder in plaats van ‘mannen’ en ‘vrouwen’. Is het medisch gezien terecht dat in het inclusieve taalgebruik van vandaag juist de baarmoeder als onderscheidend wordt gezien? Bongers: “Hormonen zijn bepalender in de verschillen tussen mannen- en vrouwenlichamen. Het is dus niet zozeer de baarmoeder, maar het zijn de eierstokken die het onderscheid maken.” Van Zweden: “Maar de symbolische waarde van de baarmoeder is groot. Je ziet vaak dat mannen die in transitie zijn, graag van hun baarmoeder af willen. De baarmoeder wordt haast een soort pars pro toto voor vrouwelijkheid.”

Verdrongen aandoening

Zijn ze zelf anders naar hun eigen baarmoeder gaan kijken? Van Zweden wel, zegt ze. “Mijn baarmoeder zorgde in mijn jonge jaren voor een hoop last. Na een negen jaar durende zoektocht werd ik gediagnosticeerd met PCOS (een aandoening waarbij er meer eiblaasjes in de eierstok groeien dan normaal, maar er vaak geen eisprong plaatsvindt, red.). Op wonderbaarlijke wijze ben ik twee keer zwanger geworden. Maar ik had die hele episode met PCOS uit mijn levensverhaal verwijderd, ik was het zo’n beetje vergeten. Tot ik er met Marlies over kwam te spreken. Opeens dacht ik: oh ja, dat heb ik ook!”

Waarom ze de PCOS had weggestopt, weet Van Zweden niet goed. “Ik heb het me ook afgevraagd. Misschien kwam het omdat ik ook twee keer borstkanker heb gehad, en dat dat het heeft verdrongen. Maar mijn relatie met mijn baarmoeder is wel completer geworden door het schrijven van het boek. Het hele verhaal telt nu mee.”

Marlies Bongers en Corien van Zweden. Biografie van de baarmoeder. De Arbeiderspers, 22,50 euro.

Lees ook:

Groots en bloot: Rihanna doorbreekt historische taboes rond het zwangere lijf

Modemagnaat en popster Rihanna legt een bom onder historische vooroordelen over zwangere lijven. Met de kleding die ze draagt – en vooral met wat ze níet draagt.

Een fascinerende strijd tussen genen van vader en moeder bepaalt de ontwikkeling van een foetus

In de baarmoeder woedt een strijd tussen de seksen. De ontwikkeling van de foetus wordt bepaald door een fascinerende strijd in de baarmoeder tussen genen van vader en genen van moeder.