Onderzoek
Dure kankermedicijnen hebben beperkt effect op levensverwachting
Dure kankermedicijnen hebben een beperkt effect op de levensverwachting van patiënten. Dat blijkt uit onderzoek van het Integraal Kankercentrum Nederland. Ook verschilt de overlevingskans sterk per kankersoort.
In bijna dertig jaar tijd ontwikkelden farmaceuten maar liefst twintig geneesmiddelen om de levensduur van patiënten met uitgezaaide longkanker te verlengen. Toch nam de kans dat deze longkankerpatiënten na vijf jaar nog in leven waren in de periode tussen 1989 tot 2018 slechts met 7 procent toe, blijkt uit een studie van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).
Longkankerpatiënten zijn niet de enige kankerpatiënten die nauwelijks lijken te profiteren van de introductie van nieuwe, vaak prijzige medicijnen, blijkt uit dezelfde studie. In de afgelopen 25 jaar is de gemiddelde overlevingskans van patiënten met een uitgezaaide vorm van kanker beperkt toegenomen.
Weinig overlevingswinst
In de studie keken de onderzoekers naar het percentage Nederlandse patiënten bij wie tussen 2014 en 2018 de diagnose uitgezaaide kanker werd vastgesteld. Vervolgens keken zij wie van deze patiënten één jaar later nog in leven was, en wie vijf jaar na de diagnose nog leefde. De onderzoekers vergeleken deze cijfers met de data van patiënten die een kankerdiagnose kregen tussen 1989 en 1993.
“In die periode zijn veel dure geneesmiddelen op de markt gekomen, maar is er weinig overlevingswinst geboekt”, vertelt hoofdonderzoeker Sabine Siesling, die als hoogleraar verbonden is aan de Universiteit van Twente. De afgelopen drie decennia werden ruim tachtig nieuwe medicijnen ontwikkeld.
Grote verschillen
Jaarlijks krijgen in Nederland 21.000 patiënten bij de diagnose te horen dat de kanker al is uitgezaaid. De helft van de patiënten met uitzaaiingen leeft na de diagnose zes maanden of korter. Uit de cijfers van het IKNL blijkt dat de overlevingskans sterk verschilt per tumorsoort.
“Vooral bij minder voorkomende tumoren is de overlevingskans sterk toegenomen”, vertelt onderzoeker Siesling. Zoals bij patiënten met neuro-endocriene tumoren (Net) bijvoorbeeld, een zeldzame vorm van kanker in het maag-darmkanaal. De kans dat een persoon met Net vijf jaar na de diagnose nog leeft, is in een kwart eeuw verdubbeld. Voor deze vorm van kanker zouden medicijnen bewezen effectief zijn.
Bij patiënten met borstkanker en prostaatkanker ging de overlevingskans ook omhoog. De kans dat een patiënt bij wie uitgezaaide borstkanker werd geconstateerd na vijf jaar nog in leven was, was 32 procent. Vijfentwintig jaar eerder lag die kans een stuk lager, op 14 procent. Bij uitgezaaide prostaatkanker steeg de kans van 23 naar 42 procent.
In de tussentijd zijn zeventien nieuwe geneesmiddelen tegen borstkanker geïntroduceerd. Uit het onderzoek van IKNL blijkt dat het totale aantal geneesmiddelen dat per kankertype is ontwikkeld geen invloed heeft op de levensduur van patiënten.
Het verschil met de onderzoeksresultaten voor andere kankertypen, zoals alvleesklierkanker en maagkanker, is groot. Voor die patiëntengroepen blijft de kans op overleving klein. Zo nam de overlevingskans van patiënten met uitgezaaide alvleesklierkanker slechts toe met 1 procent, ondanks de introductie van vijf nieuwe medicijnen.
Dagelijkse praktijk weerbarstig
Dat sommige kankermedicijnen een beperkt effect hebben op de levensverwachting van patiënten, is volgens Siesling opvallend. Eerder geneesmiddelenonderzoek uitgevoerd in een klinische setting, nodig voor goedkeuring van de medicijnen, liet betere resultaten zien: “Dit laat zien dat de dagelijkse praktijk weerbarstiger is.”
Siesling waarschuwt dat in de praktijk ook andere factoren van invloed zijn op de overlevingskans van patiënten, zoals bijkomende ziekte of het moment van diagnose. Omdat het onderzoek is uitgevoerd op groepsniveau zijn deze factoren niet meegenomen in het onderzoek. De cijfers zeggen ook niks over de kwaliteit van leven van de patiënten. Daarnaast zijn er na 2018 nieuwe geneesmiddelen ontwikkeld, die niet in deze studie zijn meegenomen.
Vanwege de hoge kosten van de medicijnen pleit Siesling voor meer onderzoek: “Nog altijd komen er nieuwe medicijnen op de markt, die heel duur zijn. Alleen door goed te monitoren weten we welke medicijnen echt effectief zijn in de dagelijkse praktijk.”
Lees ook:
De overlevingskans bij zeldzame kankersoorten moet omhoog, maar hoe?
De overlevingskansen liggen bij zeldzame kankersoorten aanzienlijk lager dan bij gangbare kankers. Hoe komt dat?
