Buurtbewoners verzetten zich tegen lozing van vervuild grondwater, afkomstig van de voormalige Enka-fabriek in Ede, in de Nederrijn bij Wageningen. Voor de uitvoering maakt adviesbureau Tauw nog een laatste analyse.
Zelfs in de koude wintermaanden zijn er geregeld roeiers actief op de Nederrijn bij Wageningen. Watersportvereniging Vada beheert een eigen jachthaven met een goed bezocht clubhuis, een boothelling en twee loodsen met diverse kano’s en roeiboten. Maar de watersporters maken zich zorgen over de lozing van vervuild grondwater in de Nederrijn, pal voor hun neus.
Die gaat hun sportplezier bederven, vrezen ze, zeker van jonge zeilers die nogal eens omslaan met hun oefenbootjes. Ook omwonenden vrezen stank en gevaar voor hun gezondheid. Buurtvereniging Havenstraat begon daarom samen met roeiclub Vada en milieuorganisatie Mooi Wageningen een petitie die Waterschap Vallei en Veluwe oproept het verontreinigde grondwater niet naar de rivier te verplaatsen.
De opstellers van de petitie hopen dat hun oproep een rol gaat spelen bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten en de waterschappen op 15 maart. De gemeenteraad van Wageningen sprak zich vorige week al in grote meerderheid uit tegen de pijpleiding van 7,5 kilometer waar het vervuilde water doorheen moet. Deze buis gaat grotendeels over het grondgebied van de stad lopen.
Waterschap Vallei en Veluwe, provincie Gelderland en gemeente Ede mogen die pijpleiding aanleggen, oordeelde de Raad van State eind november. Wanneer de pijp de grond in gaat is nog niet zeker. Eerst analyseert adviesbureau Tauw nog nieuwe grondwatermonsters voor de laatste stand van zaken. Aan de hand daarvan besluiten de bestuurders in de eerste week van maart hoe de sanering wordt uitgevoerd, zegt Frans ter Maten, heemraad van het waterschap.
Het grondwater is verontreinigd door de vroegere kunstvezelfabriek van Enka in Ede. Op het voormalige fabrieksterrein wordt nu een woonwijk gebouwd. De bovenste anderhalve meter onder die woonwijk is vervangen door schone grond, maar daaronder sijpelen sulfaat en andere vervuilende stoffen nog altijd met het regenwater verder de bodem in.
Op een meter of vijftien diep schuift een ‘Enkapluim’ van vervuild grondwater langzaam op naar vijvers in twee Edese woonwijken én naar de Bennekomse Meent, vijftien hectare blauwgrasland in het beschermde Natura 2000-gebied Binnenveld.
Om dit proces te stoppen willen Gelderland, Vallei en Veluwe en Ede het grondwater oppompen en via een pijplijn van 7,5 kilometer lozen in de Nederrijn. Door de stroming in de rivier moet de vervuiling snel verdunnen, om uiteindelijk onschadelijk uit te spoelen in de Noordzee.
“Het is een duivels dilemma”, verzucht Ter Maten. Vervuild water lozen op een rivier is geen fraaie oplossing, maar de overheden willen voorkomen dat het sulfaat in het grondwater stinkend opborrelt in de vijvers van de woonwijken en al helemaal dat het de beschermde natuur in het Binnenveld bereikt. “Als dat gebeurt, is het gebied naar de knoppen”, legt de heemraad uit. “Dat is onze grootste zorg.”
Verplaatsen van verontreiniging
Vereniging Mooi Wageningen en Stichting Milieuwerkgroepen Ede verzetten zich al meer dan zeven jaar tegen de aanleg van ‘de smeerpijp’. Het oppompen van grondwater op één punt, zal de natuurgebieden niet redden, stellen ze, terwijl de rivier onnodig wordt vervuild. Ook nadat de Raad van State hun bezwaren ongegrond heeft verklaard, geven zij niet op.
“Wat het waterschap saneren noemt, noemen wij verplaatsen van de verontreiniging”, zegt de Edese milieu-onderzoeker Jelmer Buijs. “En dat is schadelijk voor een vogelrichtlijngebied en recreërende mensen langs de Nederrijn”, vult het Wageningse GroenLinks-raadslid en jarenlang activist Hans Brons aan. De voorgenomen lozing draagt niet bij aan een verbetering van de waterkwaliteit, terwijl Nederland toch in 2027 moet voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water, merken ze fijntjes op.
Bovendien zitten er naast sulfaat ook enkele zeer zorgwekkende stoffen in het grondwater, de chloorverbindingen pentachloorfenol en trichloorethyleen. “In de wet staat dat moet worden voorkomen dat die in het milieu terechtkomen”, zegt Brons. “Verdunnen is niet wat de kaderrichtlijn beoogt.”
Daar komt bij dat de stroming in de Nederrijn niet altijd sterk genoeg is om de vervuiling voldoende te verdunnen, vrezen de milieuorganisaties. “Tijdens de droogte van afgelopen zomer heeft de Nederrijn bijna drie maanden stilgestaan”, zegt Buijs. “Na het sluiten van de stuwen bij Driel was de stroming zelfs negatief. De milieutoetsen gaan uit van gemiddelde waterstanden, niet van de realiteit.”
Provincie, waterschap en gemeente baseren zich op onderzoeken van adviesbureaus, verdedigt Ter Maten. “We hebben van diverse technieken laten onderzoeken of ze geschikt zijn voor een effectieve zuivering van deze verontreiniging. Er is nog geen techniek om die mix van stoffen zo te zuiveren dat het water echt schoon is en weer aan het grondwater mag worden toegevoegd. Na een second opinion van waterkennisinstituut KWR hebben we gekozen voor de minst slechte oplossing.”
Ook de verdunning door de rivier is voldoende, zegt Ter Maten, “vooropgesteld dat de Rijn niet helemaal droog gaat vallen”. Met de actualisatie van de gegevens door adviesbureau Tauw nemen we in maart met provincie en gemeenten een definitieve beslissing.”
Lees ook:
Waterschap mag vervuild Enka-water lozen in de Rijn bij Wageningen
Waterschap Vallei en Veluwe mag van de rechtbank een ‘pluim’ vervuild grondwater in Ede oppompen en via een 7,5 kilometer lange pijpleiding lozen in de Nederrijn bij Wageningen. Twee lokale milieuorganisaties snappen er niets van.
Waterschap en milieugroepen voor de rechter: waar laat je ondergronds vervuild industriewater?
Bijna twintig jaar na de sluiting van de kunstvezelfabriek Enka in Ede is een ondergronds milieuprobleem nog steeds niet opgelost. Overheid en milieubeweging staan lijnrecht tegenover elkaar.
