‘Doe een brandoefening voor meldingen van seksueel wangedrag’

Een ‘soort brandoefening’ voor meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dat zou organisatiepsychologe Naomi Ellemers wel een goed idee vinden. Mariëtte Hamer kwam als regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag deze week met een advies, waarin onder andere staat dat bedrijven beter voorbereid moeten zijn.

Dat onderschrijft Ellemers van harte. Zelf stelde ze de ‘brandoefening’ al voor in een rapport over sociale veiligheid in de wetenschap. “Maak niet alleen een plan hoe je met meldingen omgaat, maar ga ook met elkaar een middag oefenen”, legt ze uit. “Er wordt te vaak gedacht: dat komt bij ons niet voor. En als er dan een melding binnenkomt, overvalt het mensen.”

Hamer werd door het kabinet aan het werk gezet naar aanleiding van berichten over misbruik bij tv-programma The Voice en het gedrag van Marc Overmars als directeur bij Ajax. Sindsdien kwamen in de media meer voorbeelden naar buiten van (bekende) Nederlanders die seksueel over de schreef zouden zijn gegaan. In de handreiking die Hamer nu gepubliceerd heeft, legt ze stap voor stap uit hoe organisaties zorgvuldig en doortastend met een melding kunnen omgaan.

‘Pas als er niets gedaan wordt, stappen slachtoffers naar de media’

De handreiking kan helpen te voorkomen dat een zaak uiteindelijk in de media wordt uitgevochten, met alle gevolgen die dat kan hebben voor slachtoffers en (vermeende) daders, denkt Ellemers.

“Er gaat een heel proces vooraf aan zo’n gang naar de media. Slachtoffers hebben vaak in de organisatie alle wegen bewandeld om aandacht te krijgen voor wat hen is overkomen, maar merken dat het niet wordt opgepakt of dat zij gezien worden als veroorzaker van het probleem. Daarna stappen ze uit frustratie naar de media. Niet eens omdat bij de dader ‘de kop eraf’ moet, maar omdat ze willen voorkomen dat een nieuwe generatie hetzelfde overkomt.”

Bij ‘goede voorbereiding’ hoort ook dat bedrijven met medewerkers praten over welk gedrag al dan niet geaccepteerd wordt, zegt Martijn van de Beek. Hij doet voor bureau Hoffmann onderzoek na meldingen van grensoverschrijdend gedrag. “Wat vroeger wel kon, wordt door nieuwe generaties niet meer gepikt. Denk aan een Amsterdamse collega die iedereen ‘schatje’ noemt. Met hem moet je in gesprek. Maar ook: weten stagiairs – altijd een kwetsbare groep – waar ze terechtkunnen als er wat is? Ook in supermarkten werken vaak heel jonge mensen. Daar kan de regel zijn dat je niet in je eentje afsluit met zo’n jonge medewerker.”

Een ‘extern onderzoek’ is vaak een te zwaar middel

Werkgevers moeten bij een melding niet overhaast een extern bureau inhuren, adviseert Hamer, maar nadenken of dat nodig is en wat dan de opdracht moet zijn. Ook dat steunt psychologe Ellemers. “Ik hoor vaak: ‘Toen kwam er een bureau, en werd het erger’. Vaak is de aanpak heel juridisch, gericht op het vinden van bewijs, terwijl melders daar niet op uit zijn: die willen dat het wordt opgelost.” Hamer noemt onder andere het informele (groeps)gesprek of bemiddeling als alternatieven, net als een correctief gesprek met een beschuldigde.

Ook Van de Beek, die zelf werkt bij zo’n onderzoeksbureau, is het deels eens met Hamer. “Dertig procent van de zaken geven wij terug. Bijvoorbeeld omdat we vinden dat een bedrijf eerst zelf met de betrokkenen in gesprek moet. Anders zou ook een rechter later kunnen oordelen dat er een te zwaar middel is ingezet. Er zijn altijd bureaus die zo’n klus wel aannemen.”

“Als een bureau wordt ingehuurd, is dat makkelijk voor leidinggevenden: die hoeven zelf geen verantwoordelijkheid te nemen”, stelt Ellemers. “Soms denken managers: ik kan niets doen, als er geen bewijs is. Maar dat is onzin. Ook zonder bewijs kun je zien dat de samenwerkingsrelatie verstoord is, en die proberen te verbeteren. Leidinggevenden voelen zich vaak onvoldoende deskundig. De handreiking van Hamer biedt hele praktische tips. Ik denk dat die echt een bijdrage kan leveren.”

Lees ook:

Wat is er mis op de werkvloer?

Met de regelmaat van de klok verschijnen berichten over organisaties waar bazen schreeuwen, seksueel grensoverschrijdend gedrag plaatsvindt of collega’s elkaar de kantoortuin uit pesten. Naomi Ellemers en Dick de Gilder schreven een boek over hoe het beter kan.