Extinction Rebellion
Demonstratierecht onder druk na aanhoudingen voorafgaand aan klimaatprotest
‘Het demonstratierecht ‘staat ernstig onder druk’ na de aanhouding van klimaatactivisten, voorafgaand aan de blokkade van de A12 afgelopen weekend.
Het College voor de Rechten van de Mens heeft geen goed woord over voor de aanhouding van acht klimaatactivisten die opriepen tot de blokkade van de A12. Volgens het College staat het demonstratierecht “ernstig onder druk” en moet de overheid demonstraties juist faciliteren. Het inzetten van strafrechtelijke middelen om de organisatie van een demonstratie te verhinderen noemt het college een “extreem zwaar middel dat niet makkelijk te rechtvaardigen valt”.
Naast de aanhouding van acht activisten pakte de politie tijdens de snelwegblokkade in Den Haag afgelopen zaterdag 768 activisten op, onder wie zeker twee journalisten. Volgens het College lijkt het erop dat de politie en het Openbaar Ministerie (OM) met twee maten meten. Het College wijst op een uitspraak van demonstratierecht-expert Berend Roorda. Hij merkt op dat klimaatactivisten en Black Lives Matter-activisten “onevenredig hard worden aangepakt” in vergelijking met andere demonstranten, zoals die van Farmers Defence Force.
Dat er voorafgaand aan de blokkade op de A12 meerdere klimaatactivisten werden opgepakt wijst daar volgens het College ook op. De overheid moet het demonstratierecht garanderen. “Of het nu boeren zijn die demonstreren tegen stikstofbeleid dat het klimaat moet beschermen of klimaatactivisten die pleiten voor sneller overheidsoptreden om klimaatverandering tegen te gaan.”
Klimaatactivisten vooraf opgepakt
De klimaatactivisten die de politie oppakte voor opruiing mochten na verhoor het politiebureau weer verlaten, maar kregen een gebiedsverbod mee. Daarmee mogen ze de komende tijd niet op de Utrechtsebaan (A12) komen. Volgens het mensenrechtencollege kunnen deze arrestaties een “verlammend effect” hebben. “Anderen kunnen er hierdoor van weerhouden worden om hun recht op vrijheid van meningsuiting en vreedzaam protest uit te oefenen.”
Het College schrijft dat achteraf vervolgen van deelnemers aan een demonstratie kan en mag, “maar alleen als zij zich ook daadwerkelijk schuldig hebben gemaakt aan strafbare feiten”. Voorbeelden zijn vernieling of geweldpleging. Tijdelijke verkeersblokkades zijn door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens aangemerkt als een vorm van demonstreren.
Rechter neemt dit mee in beslissing
Een uitspraak als deze doet het College niet vaak, zegt Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht. “Hier ging iets mis. Ze attenderen op jurisprudentie dat er een Europees wetsartikel (11) is dat wegblokkades in bepaalde omstandigheden wel degelijk als een demonstratie kunnen gelden.”
Op dit moment lopen allerlei zaken tegen de demonstranten. Actievoerders kondigden eerder deze week een nieuw blokkade aan, op 11 maart. “Dit is nog niet voorbij”, zegt Voermans. “Een rechter zal deze uitspraak van de mensenrechtenwaakhond meenemen in zijn beslissing. Vooral omdat het College hier bestaande jurisprudentie aanhaalt die ook in Nederland geldt. Daarmee kan de rechter beslissen om het OM op de vingers te tikken, als blijkt dat het OM te vlug is geweest.”
Voermans wijst op de lange demonstratietraditie in Nederland. “Maar wat je ziet is dat na een demonstratieluwe periode van een paar jaar justitie nu moet wennen aan een nieuwe demonstratiedynamiek”, zegt hij. “Mijn inziens hebben we de vijftien jaar voor coronatijd betrekkelijk ‘normale’ demonstraties gehad, bijvoorbeeld op het Malieveld. Nu zie je steeds meer demonstraties waarbij clubs minder binnen de lijntjes kleuren. Daar heb je je ook mee te verstaan als autoriteiten. Hoe justitie zich daarmee moet verhouden, dat is nu hun taak om uit te zoeken.”
