‘De zin van de koning was eigenlijk een zucht’

Rabbijn Awraham Soetendorp heeft de op de Dam uitgesproken zin van Koning Willem-Alexander talloze malen herlezen, en ziet dat een tekstschrijver of stylist deze niet zou hebben laten staan. “Maar dat maakt de frase juist zo mooi”, zegt hij. “De koning bewondert Wilhelmina en ziet óók haar tekortkoming. Het is staccato, zijn losse woorden, je ziet zijn worsteling, hij heeft ontzettend zitten sleutelen, maar het uiteindelijk zo gelaten. De zin is eigenlijk meer een zucht.”

Soetendorp zat maandag met zijn vrouw op de bank te kijken, terwijl hij doorgaans altijd op de Dam staat. “En daar was de wending. Ik ben echt fysiek opgesprongen. Wat een verrassing. Ik was erg emotioneel. Ik had het niet verwacht.” Hoewel hij vermoedt dat een deel van de Joodse gemeenschap dit gebaar ‘veel te laat’ zal vinden, is Soetendorp vooral positief. “De toespraak laat zien dat de generatie van nu doorgaat met lessen trekken. Hetzelfde zie je bij premier Rutte, maar ook bij PvdA-leider Lodewijk Asscher die openlijk stilstaat bij de rol van zijn overgrootvader bij de Joodsche Raad. Ook zij trekken de lessen uit het verleden en verbinden die aan het heden en de toekomst.”

‘Schaamte’

In de woorden van de koning liggen lijnen naar optredens van zijn vader en moeder, ziet Soetendorp. “Koningin Beatrix sprak in 1995 de Israëlische Knesset toe waarbij zij het tekortschieten van Nederland besprak. Datzelfde jaar had zij het in de Ridderzaal over ‘schaamte’. Maar ik zag ook de hand van zijn vader prins Claus in de toespraak op de Dam.” Die was destijds erg onder de indruk van een toespraak van toenmalige Bondspresident Richard von Weizsäcker uit 1985 waarin deze het eind van de Tweede Wereldoorlog ook voor Duitsland een ‘bevrijding’ noemde. Het was voor het eerst dat een zo hooggeplaatste Duitse politicus over de verantwoordelijkheid voor het nazi-verleden sprak en tegelijkertijd inging op het leed van de Duitsers zelf.

Claus zorgde er persoonlijk voor dat de rede in het Nederlands werd vertaald en als lesbrief in het onderwijs gebruikt. “De toespraak van zijn zoon Willem-Alexander was helemaal in de geest van Claus. Die heeft zijn zoon geleerd hoe je lessen uit het verleden kunt doorgeven aan nieuwe generaties.”

Lees hier de volledige toespraak van koning Willem-Alexander