De republikein is niet grijs meer, maar jong en fris in een T-shirt

De rechter doet woensdag uitspraak in de zaak die de republikeinen aanspanden tegen de koning. De beweging probeert zichzelf met gelikte campagnes opnieuw uit te vinden.

Het Republikeins Genootschap heeft een imagoprobleem, constateert het bestuur drie jaar geleden. In het beleidsplan voor 2021-2025 citeren ze een anoniem lid dat het goed samenvat: ‘Het woord genootschap heeft een elitaire en ouderwetse bijklank: sigaren rokende heren in driedelig kostuum met een horlogeketting.’

Het moet anders, constateert de vereniging die het koningshuis wil afschaffen en een republiek voorstaat. En radicaal anders werd het. Tegenwoordig kun je bij ‘Republiek’ hippe T-shirts en hoodies krijgen met teksten als ‘Willem de laatste’ met afzwaaiende emoticons. Het contrast met het driedelig kostuum en sigarenwalm kan bijna niet groter.

“We zijn van een binnenwaarts gekeerde vereniging met gelijkgestemden veranderd in een organisatie die de republiek actief propageert”, omschrijft voorzitter Floris Müller de omwenteling. “Het ledenaantal is in krap vijf jaar verdubbeld naar bijna 4000 actieve leden en bijna 40.000 volgers.”

Rechtszaak tegen koning

De afgelopen twee jaar viel Republiek op met ludieke acties als een picknick op het afgesloten Kroondomein (dat de koninklijke familie enkele maanden ontoegankelijk maakt voor publiek), gelikte campagnes als ‘Free Amalia’ en ‘Willem de Laatste’ en de macht-van-de-koning-rechtszaak, die woensdag zijn apotheose beleeft.

Het is de eerste rechtszaak van de vereniging en ook, zegt Müller, ‘de eerste rechtszaak in de moderne tijd tegen de koning’. De rechtszaak draait om de vraag of de rechter wel onafhankelijk kan zijn van de koning en over hem kan oordelen, als diezelfde koning de rechters benoemt en zijn portret overal in rechtbanken hangt.

De rechtszaak is volgens Müller symbolisch voor de nieuwe koers van de vereniging, omdat het gaat ‘om de kern van de zaak’, namelijk de werkelijke invloed van de koning, die volgens hem helemaal niet zo ‘ceremonieel’ is als veel Nederlanders denken. Ook is het een naar buiten gerichte actie ‘om de monarchie te bestoken’.

PR-stunts

Pieter Verhoeve, voorzitter van de Oranjeverenigingen en overtuigd monarchist, vindt de rechtszaak op een andere manier symbolisch voor de nieuwe koers: “Het is een interessante publiciteitsstunt, zoals de republikeinen er meer hebben de laatste jaren. Ik heb diverse specialisten gehoord die het een kansloze exercitie achten.”

Hoewel hij het totaal oneens is met de republikeinen, ziet hij wel de functie van de actiever geworden vereniging. “Ik vind dat de Oranjes, die boven de partijen staan als schokdemper in het hart van de constitutie, meerwaarde hebben. Maar het is goed dat er mensen zijn die de vanzelfsprekendheden in ons systeem ter discussie stellen. Dat houdt ons scherp.”

Ja, geeft Müller toe, de rechtszaak kun je een pr-stunt noemen, “in die zin dat onze ideeën voor het voetlicht worden gebracht, maar het gaat ons wel om de inhoud.” Volgens Müller heeft Republiek sinds twee jaar ‘een buitengewoon effectief campagneteam’ aangetrokken van betaalde vaste freelancers die de diverse acties bedenken.

Afnemende populariteit van de koning

Waar overal in het land verenigingen omvallen, zamelt Republiek juist extra geld in. Niet per se middels de 25 euro die als richtlijn voor de contributie geldt, maar via crowdfunding voor specifieke acties. Meer dan 34.000 euro doneerden volgers en sympathisanten voor de rechtszaak bijvoorbeeld, en voor posteracties komende Koningsdag staat de teller op 8000.

De vereniging probeert te profiteren van de afnemende populariteit van de koning, legt Müller uit. De laatste Ipsos-peiling liegt er niet om: vorig jaar had iets minder dan de helft van de bevolking (47 procent) vertrouwen in koning Willem-Alexander. In 2021 was dit nog 57 procent. Ook daalde het cijfer dat mensen hem geven van een 7,1 naar een 6,7.

“Maar je moet die mensen wel bereiken. Dat doen we bijvoorbeeld met een actieve campagne online, waarin we ook jongeren aanspreken. Juist onder de veertig is de populariteit van het koningshuis laag”, zegt de bevlogen voorzitter, die zich af en toe verliest in zijn betoog. Wat hem drijft? “Onze staatsinrichting is iets heel principieels.”

‘Hetzelfde gedachtengoed delen zorgt voor verbinding

De 19-jarige Wessel Fonck uit Vijfhuizen is zo’n fris en jong lid. Hij gaat komende Koningsdag voor het eerst demonstreren en heeft zijn Republiek T-shirt besteld. Hij werd lid na een advertentie op Instagram. “De uitstraling komt nu hip en modern over, het is goed dat ze hun naam veranderd hebben”, zegt hij.

De ‘gezichten’ van Republiek, de jonge meiden op de website die de T-shirts en hoodies dragen, zijn overigens geen echte leden, leert navraag. Het gaat om stockfoto’s. Maar de verjonging is wel degelijk gaande, menen Müller en ook Fonck. De student accountancy omschrijft Republiek als ‘een dynamische organisatie’, ‘een denktank en lobby om de wereld op een positieve manier te veranderen.’

Hij noemt het woord vereniging niet. Müller zegt ook dat van een klassieke vereniging geen sprake meer is. “We zijn veel meer een belangenvereniging geworden.” Maar Fonck, die het koningshuis niet meer van deze tijd vindt, heeft het wel over ‘onze doelen’ als het om Republiek gaat. “Dat we hetzelfde gedachtegoed delen, zorgt wel degelijk voor verbinding.”

Lees ook:

Republikeins protest tegen viering Koningsdag in Rotterdam

De antimonarchistische vereniging Republiek gaat op donderdag 27 april betogen tegen de viering van Koningsdag in Rotterdam. De anti-monarchisten willen dat doen op het moment dat koning Willem-Alexander en koningin Máxima de stad bezoeken.