De opvang van asielzoekers moet beter, vindt Vluchtelingenwerk. Kan de rechter dat afdwingen?

Dat het beter moet, bestrijdt niemand. Van de verantwoordelijke staatssecretaris Eric van der Burg tot het Centraal orgaan opvang asielzoekers zelf: de opvang, of juist het gebrek daaraan, voor asielzoekers is onder de maat. Vluchtelingenwerk vindt dat het nu lang genoeg heeft gewacht en stapt naar de rechter om een doorbraak te forceren.

Wat is de klacht?

De dagvaarding wordt nog afgerond, maar het centrale argument is dat de staat zich niet aan de wet houdt. Dat de afgelopen tijd geregeld mensen op het grasveld buiten het hek rond Ter Apel moesten slapen, lijkt evident in strijd met de Regeling verstrekkingen asielzoekers. Die spreekt immers van ‘onderdak’ dat aan asielzoekers moet worden verleend. Ook Europese richtlijnen schrijven minimumvoorzieningen voor zoals huisvesting en sanitair. Ook mogen mensen allen worden overgeplaatst als dat noodzakelijk is, wat zich moeilijk laat rijmen met hun continu pendelen in bussen naar nieuwe tijdelijke locaties.

Wat is het verweer?

Het ministerie van justitie en veiligheid toont begrip voor de gang naar de rechter. Staatssecretaris Van der Burg erkende vorige week in een Kamerbrief dat in Ter Apel meer mensen verblijven dan mogelijk is en hij noemt de situatie onhoudbaar. Het ministerie zet alles op alles om de situatie zo snel mogelijk te verbeteren, zegt een woordvoerder. Of de staat met de huidige voorzieningen ook de wet schendt, wil ze niet op vooruit lopen. Dat is aan de rechter.

Maakt de eis een kans?

De rechter kan oordelen dat de staat zich niet aan de wet houdt. Bekende precedenten zijn de arresten over stikstof en over broeikasgassen – het Urgenda-arrest. Zeker omdat de wettelijke regels voor opvang soms heel specifiek zijn – het voorzien in recreatieve en educatieve activiteiten is verplicht – is de kans zeker aanwezig dat de rechter oordeelt dat daar niet aan wordt voldaan.

Wat kan een uitspraak veranderen?

Als de staat in overtreding blijkt, is het aan de staat zelf om daar iets aan te doen. Bij de eerdere klimaatarresten bleek al dat dat een zaak van de lange adem kan zijn. De overheid vindt immers al dat ze alles doet dat mogelijk is om de situatie te verbeteren.

Vluchtelingenwerk hoopt dat een uitspraak een doorbraak kan forceren in de patstelling tussen Rijk en gemeentes. Het Rijk vraagt gemeentes om opvangplekken, maar kan niet afdwingen dat die er daadwerkelijk komen. Er wordt wel gewerkt aan een wet die gemeenten daartoe verplicht, maar dat is voor het ministerie onderdeel van de langetermijnagenda. Vluchtelingenwerk wil dat dit met spoed geregeld wordt. Een rechterlijke uitspraak zou die eis kracht bij kunnen zetten.

Lees ook:

Vluchtelingenwerk spant ‘binnen drie weken’ een kort geding aan vanwege asielcrisis

De omstandigheden in de asielopvang zijn de afgelopen maand alleen maar verslechterd, zegt Vluchtelingenwerk. Daarom stapt de organisatie nu echt naar de rechter.

Open inloop in Nederland? Dat moeten we terugdringen, vindt de staatssecretaris van asiel

Staatssecretaris Eric van der Burg (asiel) wil niet alleen de schrijnende taferelen bij het asielzoekerscentrum in Ter Apel oplossen. ‘We zullen naar een totaal andere manier moeten om de zaken te regelen.’