Verkiezingen
De onbekende provinciale partijen krijgen maar lastig voet aan de grond
Lokale partijen zijn in de gemeenteraden al jaren bezig met een opmars. In de provincie werken ze vaak samen, maar het blijkt lastig een voet aan de grond te krijgen.
Wat ze het vaakst te horen krijgt van kiezers op deze Woerdense streekmarkt? Lenie van Leeuwen lacht. “Wat is nou weer U26 Gemeenten?”
Het is de zaterdag voor de verkiezingen en dus wemelt het tussen de kraampjes met kaas, appels en stroopwafels van de partij-jassen. CDA, VVD, BBB en GroenLinks: ja, daarvan weten de meeste mensen wel zo ongeveer waar ze voor staan. Maar van die partij van Van Leeuwen, met het ronde roze logo, heeft veel winkelend publiek nog nooit gehoord. “Als ik uitleg dat we een lokaal geluid willen laten horen in de provincie, dan vinden ze dat wel interessant. Wij praten mét mensen, niet over ze”, zegt de nummer twee van de partij.
U26 Gemeenten is een provinciale partij die woensdag meedingt om zetels in de Utrechtse Staten. Onder die noemer hebben negen lokale partijen uit verschillende gemeenteraden, van De Bilt tot Veenendaal, zich verenigd. U26 Gemeenten is tégen grote windturbines op land, wil brede en veilige fietspaden en verzet zich tegen de gedwongen uitkoop van boeren, is in de folder die de vrijwilligers uitdelen te lezen.
‘Wij werken van onderop’
Die standpunten komen overeen met de ideeën van een partij als BBB. Toch is U26 Gemeenten wezenlijk anders, vindt lijsttrekker Roy Luca. Eerder was hij wethouder in Zeist namens Seyst.nu. “Wij werken echt van onderop. Als lokale partijen hebben wij veel contact met de mensen op de markt, ondernemers, culturele instellingen, noem maar op. Zij leggen de problemen bij ons neer en wij brengen die van de dorpskernen naar de gemeenteraad en van de gemeenteraad hopelijk straks naar de provincie.”
Vrijwel elke provincie heeft zo’n provinciale partij, waar woensdag op gestemd kan worden. Landelijk worden ze in de Eerste Kamer vertegenwoordigd door de Onafhankelijke Senaatsfractie (OSF), die op dit moment één zetel heeft. De lokale partijen die erbij zijn aangesloten, zijn vaak zeer succesvol. Vorig jaar tijdens de gemeenteraadsverkiezingen kregen de lokale partijen gezamenlijk 36 procent van de stemmen, meer dan welke landelijke partij dan ook.
De opmars van lokale partijen is al langer gaande, maar vertaalde zich tot nu toe nog niet in provinciaal succes. U26 Gemeenten probeerde in 2019 ook al eens in de Utrechtse Staten te komen, maar kwam toen net te kort om een Statenlid te mogen leveren. In Friesland en Groningen zijn de provinciale partijen een stem van betekenis, in andere provincies hebben ze maximaal één of twee zetels.
De provincie als het Europa van Nederland
“Dat is wel logisch toch?”, zegt Florian Bos, die voor de VVD campagne staat te voeren in Woerden. Het is een beetje zoals met Europa, denkt het gemeenteraadslid. “De meeste mensen voelen zich wel Nederlander, maar maar een klein beetje Europeaan. De provincie is het Europa van Nederland. Mensen voelen zich betrokken bij hun dorp, maar veel minder bij de provincie. Voel je je nou echt Utrechter?”
Het is onderdeel van de verklaring, wellicht, maar ook andere aspecten spelen een rol. Zo blijkt uit onderzoek dat veel kiezers op lokale partijen stemmen wanneer de landelijke partij van hun eerste voorkeur niet meedoet aan de gemeenteraadsverkiezingen. Het zijn bijvoorbeeld de stemmers van de PVV, of de SP, die in hun gemeente niet voor die partij kunnen gaan, die bij de lokale partijen uitkomen.
Provinciaal doen de meeste landelijke partijen wél mee, en dus speelt dat minder. Die landelijke partijen krijgen bovendien veel meer aandacht, verzucht Hendrie van Assem, van Inwonersbelangen Woerden. “Elke vier jaar is er weer een gamechanger, een partij die opkomt en veel stemmers trekt. Nu is het de BBB, de vorige keer was het Forum. Die krijgen zoveel landelijke aandacht, daar kunnen wij als lokale partijen niet tegenop.”
Lokale partijen zijn soms erg verschillend
Van Assem staat in een gele jas campagne te voeren voor een inwonerspartij die meedoet aan de Waterschapsverkiezingen. Zijn partij heeft zich niet bij U26 Gemeenten aangesloten. “Ik vind het fijn dat ze meedoen hoor, en mijn stem krijgen ze”, zegt hij. Maar eigenlijk gelooft hij er niet meer zo in.
“Dat heeft met het verleden te maken”, zegt Van Assem. Twintig jaar geleden probeerde hij het ook al eens. Inwonerspartijen deden gezamenlijk mee aan de Provinciale Statenverkiezingen en behaalden een zetel. “Maar de lokale partijen zijn soms zo verschillend, dat maakte het lastig”, zegt Van Assem. Bovendien: “Landelijke partijen hebben een partijkantoor dat kan helpen met scholing, wij moeten alles zelf doen.” De inwonerspartijen verdwenen na één termijn weer uit de Staten.
U26-lijsttrekker Luca is een stuk optimistischer. Hij heeft goede hoop dat het zijn partij deze verkiezingen wél gaat lukken in de Provinciale Staten te komen en daar een stem van betekenis te worden. “We hebben veel positieve reacties gehad tijdens de debatten, we zien dat veel mensen onze website bezoeken, er is echt veel interesse”, zegt hij. Terecht wat hem betreft. “Want het geluid van de lokale samenleving moet worden gehoord.”
Beluister ook onze podcast Haags Halfuurtje
Lees ook:
Wat is het geheim van Echt voor Barendrecht? Deze lokale partij won ineens bijna 60 procent van de stemmen
Een meerderheid in de gemeenteraad en bijna 60 procent van de stemmen: voor lokale partij Echt voor Barendrecht waren de verkiezingen een ongekend succes. ‘Mensen zijn cynisch over Haagse partijen.’
Worden lokale partijen bewust buitengesloten bij coalitievorming? Soms wel, zo blijkt uit onderzoek
Lokale partijen die de grootste worden bij de gemeenteraadsverkiezingen worden soms buitengesloten van coalitieonderhandeling. Ruzies en verstoorde politieke verhoudingen spelen daarbij de grootste rol.
