ReportageLimburg
De keermuur in het Limburgse Neer was nét op tijd af. ‘Zonder die muur hadden we nu verdronken land’
Limburgers zijn blij met de Maaswerken, die tijdens het extreem hoge water veel onheil hebben voorkomen.
Max Touw is een eerlijk mens. De inwoner van het Limburgse plaatsje Neer bekent dat hij wel eens heeft gescholden op het laatste project van het Waterschap. De verhoging van de keermuur met 70 centimeter zou het uitzicht over de Maas verstieren en het overzicht op de kleine jachthaven aan de rand van de rivier inperken. Na aardig wat gesteggel kwam er een ‘mooi’ compromis: het bovenste stuk van de keermuur in Neer is gemaakt van vuistdik glas. In februari was de muur af.
Afgelopen weekend liep het water nog net niet over de rand van de gloednieuwe muur. Touw, droogjes: “Zonder die muur hadden we het nu over het verdronken land van Neer. Het dorp is droog gebleven door de verhoging.”
De Limburger zit op een houten stoel in het zonnetje op het terras van watersportvereniging Hanssum en kijkt door het glas naar het jachthaventje, waar enkele tientallen bootjes liggen aangemeerd. Normaal staat het water in de Maas nog lang niet. Een bordje steekt amper boven het water uit, als bewijs. Op die plek parkeren bezoekers gewoonlijk hun camper. In de verte drijft een caravan. Of is het de bovenkant van een tuinhuisje? Touw weet het niet zeker.
De rivier kreeg meer ruimte
De pas opgehoogde kade in Neer is een van de vele dijkversterkingsprojecten in Limburg die behoren tot de Maaswerken. Na grote overstromingen in Limburg in 1993 en 1995 werd het stroomgebied van de Maas flink onder handen genomen. De rivier kreeg meer ruimte met uitgediepte uiterwaarden en een diepere vaargeul, nieuwe dijken, naastgelegen hoogwatergeulen en en retentiebekkens, ook wel overloopgebieden.
Afgelopen weekend ondergingen de Maaswerken en het aanverwante hoogwaterbeschermingsprogramma hun eerste échte test. Met een maximale waterafvoer van 3260 kuub per seconde moest de Maas meer water dan in de jaren negentig (2750 kuub per seconde) verstouwen. Maar het grootste deel van Limburg hield de voeten droog.
Code rood is nu code oranje
Inmiddels is het waterpeil zodanig gezakt dat code rood is veranderd in oranje. Jos Teeuwen durft bijna opgelucht adem te halen. De bestuurder van het Waterschap Limburg houdt graag een slag om de arm, maar stelt wel vast dat het systeem heeft gewerkt. “Het was erg spannend hoor, dit was niet alsof je een auto koopt en even kijkt hoe hard die kan.”
Teeuwen loopt samen met dijkwacht Mart Peters over de winterdijk bij Venlo, zo’n twintig kilometer ten noorden van Neer. De waterschapsbestuurder heeft zijn laarzen weer ingewisseld voor een paar nette stappers. Hij wijst naar een groot gebouw. “Kijk, daar ligt het ziekenhuis. Dat moesten we evacueren want we vertrouwden het niet. Zo spannend was het.”
Ondanks dat de dijk er bij Venlo er volgens inspecteur Peters prima bij ligt, geldt ook voor de Maaswerken dat het systeem zo sterk is als de zwakste schakel. Bij het kloosterdorpje Steyl, onder de rook van Venlo, is de nieuwe automatische kering nog niet aangelegd. De bestaande dreigde door te breken. Dan zou het kolkende Maaswater vrij spel hebben in de richting van het ziekenhuis.
4000 kuub per seconde
“Er is door de mens steeds meer ruimte gepakt op de Maas, zo’n ziekenhuis blijkt dan toch een probleem”, zegt Teeuwen. Het gevolg: de Maaswerken zijn nooit klaar. Door klimaatverandering vreest Teeuwen in de toekomst extremen zoals een waterafvoer van wel 4000 kuub per seconde, terwijl de Maaswerken zijn berekend op zo'n 3100 kuub per seconde.
Teeuwen: “Soms zeggen mensen dat we knettergek zijn, dat het in zo’n vaart niet zal lopen. Zomers worden alleen maar droger, klinkt er dan. Maar dat is echt niet zo.” Dijkwacht Peters knikt instemmend. Hij wijst op de oranje winterjas die hij draagt. “In de zomer hoefde ik nooit op inspectie. Nu zweet ik me kapot. Ik ga vragen of ze ook oranje hesjes voor ons hebben.”
Dat het hoge water door extreme regenval in de zomer kwam, is nog een geluk bij een ongeluk vertelt Teeuwen. Het was namelijk windstil, terwijl een gure winterstorm het water wel twintig centimeter kan opstuwen. Die twintig centimeter was er op veel plaatsen niet meer.
Net met hun kruin boven het water
Ook niet in Venlo, blijkt bij Kanovereniging Viking aan de Maas, dat binnendijks ligt, niet ver voorbij het ziekenhuis van Venlo. Via een (nu ondergelopen) wandelpad kunnen leden zo hun boot in het water duwen. Naast het pad kamperen mensen soms, nu steken bejaarde bomen net met hun kruin boven het water uit.
De met aluminium schotten afgesloten kade bij het verenigingshuis was nét hoog genoeg, maar de binnendijk verzadigde. Op de parkeerplaats kwam het water door de stenen naar boven en moest worden weggepompt, vertellen verenigingsleden Jan Wilmer en Luuc Driessen. “Gelukkig is het ergste voorbij”, zegt Wilmer. “Tijd om op te ruimen.”
Het water stroomt langzaam de zee in
De hoge waterstanden in de Nederlandse rivieren zakken. Maar hoewel code rood in het zuiden van het land heeft plaatsgemaakt voor code oranje, is het gevaar volgens Rijkswaterstaat nog niet helemaal geweken. Het agentschap denkt dat het zeker een week kan duren voordat de Maas weer binnen haar oevers is getreden. Veel Maaswater is al weggestroomd, maar de hoogste piek van de golf is nog niet afgevoerd. Het water bevindt zich nu bij het Brabantse Grave, waarna het langzaam via de Biesbosch en het Haringvliet naar de zee zal stromen. Vóór de aankomst in zee kan het hoogwater niet alleen voor extra problemen zorgen bij dijken in Limburg, maar ook in Brabant en Gelderland.
Lees ook:
Geluk bij een ongeluk: Schade door kleinere rivieren Limburg wordt sinds een maand standaard wél gedekt
Veel schade aan huizen en inboedels bij de overstromingen in Limburg wordt door verzekeraars vergoed. Maar het kan nog weken duren voor de omvang duidelijk is.
