De ‘giftigste grond van Nederland’ in Krimpen aan den IJssel is keurig ingepakt, maar niet iedereen vertrouwt het

Door de spijlen van een hek gluurt Arjan de Bruin naar iets onzichtbaars. Zijn ogen rusten op een beregende asfaltvlakte. Druppels vormen plassen op het voormalige industrieterrein in Krimpen aan den IJssel. De Bruin vertrouwt het niet. Hij gebaart in de richting van de metalen afrastering. “Wie zegt ons dat er water in die plassen zit?”, zegt hij half schertsend.

Het industrieterrein waar De Bruin op uitkijkt, is zwaar vergiftigd. Eerder dit jaar is een poging om het terrein te saneren stilgelegd, omdat de hoeveelheid gif in de grond groter bleek dan bekend. Nederland heeft veel plekken als deze: op 250.000 plaatsen is de bodem ernstig verontreinigd, volgens het Compendium voor de Leefomgeving. Het kan bijna niet anders of het zogeheten EMK-terrein is een van de koplopers op die lijst. “Dit is de giftigste plek van Nederland”, stelt De Bruins collega Wouter van Blanken van het lokale GroenLinks, overigens zonder zetel in de raad.

De vergiftiging vond grotendeels plaats in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Tien jaar lang liet de Exploitatie Maatschappij Krimpen (EMK) op miraculeuze wijze chemisch afval verdwijnen uit de havens en de Hoogovens. Naar later blijkt, dumpte het bedrijf reststromen in de kelders. Het gif kwam vandaaruit in de grond en de rivier terecht. “De rechtszaken gingen onder meer over drie speciaal uitgeruste schepen. Aan de voorkant kwam schoon water binnen, aan de achterkant liep het afval eruit”, vertelt Van Blanken.

Als het bedrog eenmaal is ontdekt, komen de bestuurders van EMK weg met relatief lage celstraffen. Dat komt door de voorgeschiedenis van het terrein. Al sinds de negentiende eeuw produceren bedrijven asfalt, pek en teerproducten op het bedrijventerrein aan de Hollandse IJssel. Hun afval hoogt de dan nog laaggelegen polder op. “Daardoor is niet goed te onderscheiden voor welke vervuiling EMK verantwoordelijk is”, zegt De Bruin.

Ingepakt als een cadeautje

Na het vertrek van afvalverwerker EMK zitten de landelijke en regionale overheid vanaf 1980 met een probleem: wat te doen met zwaarvervuilde grond? In Krimpen aan den IJssel blijkt saneren zo’n kostbare klus dat men kiest voor een ongebruikelijke oplossing: het terrein wordt ingepakt als een cadeautje. Om de bijna 6 hectare grond steekt men een metersdiepe lange stalen damwand in de grond, aangevuld met een muur. Aan de bovenkant dekt zand en asfalt het ongewenste materiaal af. Later blijkt een zuiveringsinstallatie nodig om stijgend grondwater weg te pompen.

Plan is om het cadeautje voor eeuwig onuitgepakt te laten. Dat lukt niet, merkt ondernemer De Bruin als hij zijn zaak in professionele make-up op een hoek vlak bij het terrein vestigt, nu tien jaar geleden. “Ik heb zo vaak meegemaakt dat iets losschoot bij de zuiveringsinstallatie, en een flinke straal water over het terrein spoot. Als het flink regende, hing er soms een enorme teerlucht”, zegt hij.

Een in 2015 in gang gezette poging tot sanering ligt sinds begin deze zomer stil. Uit bodemonderzoek blijkt wat men veertig jaar geleden al concludeerde: de grond is veel en veel te vuil. “De kosten blijken veel hoger te liggen dan gedacht”, licht wethouder Wubbo Tempel (CDA) van Krimpen aan den IJssel toe. Daarnaast is een nieuwe bestemming voor de vuile Krimpense grond moeilijk te vinden. Thermisch reinigen is mogelijk, maar daarna? Afnemers als Rijkswaterstaat hebben al jaren sterke twijfels bij de kwaliteit van officieel schone grond.

Vrees voor grondwater

Mogelijk blijft het cadeautje van Krimpen alsnog onuitgepakt. De Bruin en Van Blanken van GroenLinks vrezen in dat scenario voor sluipenderwijze vergiftiging van hun grondwater. Al jaren horen zij verhalen over lekkende ankerpunten in de stalen damwand. Volgens documenten in hun handen is de levensduur van de wand slechts een halve eeuw. “Elke keer als de grond onderzocht wordt, blijkt er meer aan de hand dan we wisten. Hoe kan ik erop vertrouwen dat het straks wel echt veilig is?”, zegt De Bruin.

Volgens de verantwoordelijke overheden is alles in orde. “Uit inspectie is gebleken dat de damwanden langs de Hollandse IJssel en Sliksloot in redelijke staat verkeren”, schreef staatssecretaris Stientje van Veldhoven vorige week in antwoord op Kamervragen. Er is juist aanleiding voor vertrouwen, zegt ook wethouder Tempel. “We weten nu juist heel veel. Er is echt niet stilgezeten de afgelopen jaren.”

Lees ook:

Kabinet wil nieuwe norm voor vervuilde grond

Het kabinet laat onderzoeken of er een nieuwe landelijke norm voor PFAS, een verzamelterm voor bepaalde chemische stoffen in de grond, kan worden ingesteld. De problemen die zijn ontstaan door de huidige strenge normen, moeten daarmee deels worden opgelost.