Zwarte lijst
De Belastingdienst zette omstreden risicomodel breder in bij Toeslagen
In tegenstelling tot wat eerder aan de Tweede Kamer werd gemeld, is een omstreden risicomodel van de Belastingdienst wel degelijk breder toegepast door de afdeling Toeslagen.
De Belastingdienst heeft op meer manieren dan tot nu toe bekend was, gebruik gemaakt van een omstreden model waarmee risico’s op fraude of oneigenlijk gebruik van toeslagen werden ingeschat. Daarvan is melding gemaakt bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), meldt staatssecretaris Aukje de Vries (toeslagen) aan de Tweede Kamer.
Met behulp van het zogenoemde risicoclassificatiemodel bepaalde de Belastingdienst welke aanvragen voor een huur- of kinderopvangtoeslag handmatig behandeld moesten worden. Er werd gekeken naar onder meer gezinssamenstelling en de afstand tussen het woonadres van de ouders en de locatie van de kinderopvang.
Mensen met een laag inkomen
In november vorig jaar berichtten Trouw en RTL al over de problematische effecten van het zelflerende risicomodel. Zo zorgde het algoritme er in de praktijk voor dat de Belastingdienst met name achter mensen met een laag inkomen aan ging.
Ook de nationaliteit van de aanvragers werd in het model meegewogen. De AP oordeelde daar eerder al over dat daarmee sprake is van discriminatie. Het model wordt sinds juli 2020 niet meer gebruikt.
Tot nu toe hield de Belastingdienst vol dat het risicomodel enkel werd gebruikt om te bepalen welke aanvragen handmatig moesten worden gecontroleerd. Maar in de Kamerbrief schrijft staatssecretaris De Vries nu dat is gebleken dat de risicoscores die het model opleverde ook werden gebruikt door het team binnen de afdeling Toeslagen dat signalen van misbruik beoordeelde en bepaalde of daar nader onderzoek naar moest worden gedaan door speciale fraudeteams. In december werd nog aan de Kamer werd gemeld dat het model daar juist niet voor was gebruikt.
Meer lezen over het risicomodel? Vorig jaar november legde Trouw-redacteur Jan Kleinijenhuis in dit stuk uit hoe het tot stand kwam, en wat het in de praktijk teweeg bracht.
“Dat de risicoscore van het model breder is gebruikt is zorgelijk en daarom is de AP ook hierover geïnformeerd”, schrijft De Vries. Zij laat extern onderzoeken hoe breed de risicoscores precies zijn gebruikt, met wie ze allemaal zijn gedeeld en welke gevolgen dit voor burgers heeft gehad. De staatssecretaris kan niet uitsluiten dat mensen “een verhoogde kans op onevenredig nadeel hebben ondervonden”.
Nader onderzoek moet ook uitwijzen of eventueel een tegemoetkoming moet worden geboden. Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken of de mogelijke gedupeerden al een beroep hebben gedaan op compensatie in verband met de toeslagenaffaire, of op de omstreden zwarte lijst staan van vermeende fraudeurs die de Belastingdienst jarenlang bijhield.
Lees ook
Hoe de Belastingdienst lage inkomens profileerde in de jacht op fraude
Om fraude beter te kunnen opsporen begon de Belastingdienst in 2013 met een zelflerend algoritme bij de controle op toeslagen. Dat keek vooral naar de allerlaagste inkomens.
