De balans na een week testen: het plan was mooier dan de praktijk

Op papier leek het allemaal mooi. Vanaf 1 juni kon iedereen met klachten getest worden op corona, naar schatting dertigduizend mensen per dag. Het overgrote deel van die testen zou worden uitgevoerd door de GGD’en, een klein deel door huisartsen en ziekenhuizen.

De balans na één week: tot vrijdag (de recentste cijfers) werden door GGD’en 26.924 testen afgenomen en 40.202 afspraken gemaakt, minder dan verwacht. Testuitslagen die binnen 48 uur beschikbaar zouden zijn, liepen vertraging op. Dat kwam soms door regionale drukte, zo wordt er veel gebeld vanuit Limburg en Noord-Brabant.

Al in de loop van de week kwam er kritiek van RIVM-directeur Jaap van Dissel en zorgminister Hugo de Jonge. Die testuitslag moet er in hun ogen binnen 24 uur zijn. Halverwege de week ging het protocol op de schop. De groep mensen die moet thuisblijven vanwege contact met een besmet persoon werd uitgebreid: ook mensen die korter dan een kwartier met iemand contact hadden, maar voor wie een hoog risico op besmetting geldt, moeten 14 dagen thuisblijven.

Een potentiële uitbraak voorkomen

Dat betekent meer werk voor de contactonderzoekers van de GGD. En de testketen is al enorm, met duizenden medewerkers, ruim tachtig testlocaties en bijna vijftig aangesloten laboratoria. De ‘opbrengst’, het aantal besmette personen, is gering: afgelopen week had zo’n 2 tot 3 procent van de geteste personen corona.

Dat was goed nieuws voor de GGD’en, die daardoor minder contactonderzoeken hoeven uit te voeren. Dat het percentage besmettingen laag ligt, wil niet zeggen dat de hele onderneming geen zin heeft. In tegendeel; juist het blootleggen van die paar besmettingen kan een volgende uitbraak juist voorkomen. En een paar zieken kunnen leiden tot veel problemen, hebben bijvoorbeeld kerken en slachterijen laten zien.

“Ja het is een grote operatie, maar vergelijk deze eens met de volle ziekenhuizen in maart, dat was nog veel meer werk. Detecteren en isoleren is en blijft de komende tijd cruciaal”, zegt klinisch epidemioloog Frits Rosendaal.

Mensen maakten het de GGD’en niet allemaal even makkelijk. Zo werd er op 1 juni meer dan driehonderdduizend keer gebeld naar het GGD-callcenter. Later in de week stonden de telefoons vooral ’s morgens nog roodgloeiend en moesten bellers wachten. De telefonisten van de GGD zouden geregeld van mensen die een coronatest willen afspreken, te horen krijgen dat het pas dagen later schikt, of buiten kantooruren. Volgens minister De Jonge moeten deze bellers niet moeilijk doen: iemand met klachten zit als het goed is thuis en heeft dus alle tijd om een test af te laten nemen.

De GGD kan niets met deze telefoontjes

Ook kreeg de GGD duizenden telefoontjes van mensen met andere vragen. Aan het begin van de week was één op de vier telefoontjes niet voor een afspraak. Of ze bij oma op bezoek kunnen, of ze het virus in maart al gehad hebben, of de testuitslag er al is.

De GGD kan niets met deze telefoontjes, die vooral kostbare tijd vreten. Maar al die bellers roepen ook een vraag op: wie zijn ze en waarom bellen ze de GGD? Daar is nog geen onderzoek naar gedaan, maar vanuit de wetenschap zijn er wel enkele verklaringen te geven, zegt hoogleraar gezondheidspsychologie Andrea Evers (LUMC). “Door de uitbraak van corona zijn mensen in een langdurige stresssituatie beland. Onzekerheid, onvoorspelbaarheid en oncontroleerbaarheid maken dat ze de behoefte hebben om zaken juist wel te controleren of voorspelbaar te maken.”

Die stress moeten we wegnemen, meent Evers. “Daar hebben we allemaal belang bij, want een langdurige crisis kan overgaan in een vicieuze cirkel van negatieve verwachtingen, die leidt tot bijvoorbeeld een economische crisis. De GGD kan die rol misschien niet oppakken, dat moeten we samen organiseren.”

Lees ook:
Na mondkapjes is er nu wéér een tekort: handschoenen

De handschoenen die nodig zijn in de zorg raken op. De import ervan gaat moeizaam, zelf produceren lukt niet.